محمود حاج‌زمان

 اوایل ماه مارس / اسفند گذشته، ناسا اعلام کرد دانشمندان دلیل ناپدید شدن لکه‌های خورشیدی را کشف کرده‌اند، مساله‌ای که برای 200 سال ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده بود. دلیل این مساله به درون خورشید باز می‌گردد که مانند جریان‌های اقیانوسی زمین سرشار از تلاطم است.

به گزارش پاپ‌ساینس، برای بخش اعظم سال 2008 و بخشی از سال 2009 / 1387 و 1388، قرص خورشید عاری از هر لکه‌ای بود. این اتفاق از سال 1913 / 1292 به این سو رخ نداده بود و قبل از آن نیز تنها یک بار در سال 1810 / 1189 مشاهده شده بود. این رخداد هم‌زمان با آخرین کمینه فعالیت‌های خورشیدی بود، دوره‌ای که در آن فعالیت خورشیدی طی یک چرخه 11 ساله به حداقل خود می‌رسد. اما در مقایسه با همیشه، این بار خورشید بسیار آرام‌تر بود. علاوه بر آن، میدان مغناطیسی خورشید ضعیف شده بود. مساله‌ای که به پرتوهای کیهانی اجازه داد تا در داخل منظومه شمسی بتازند، و همچنین باعث شد تا لایه بالایی اتمسفر زمین سرد شده و از بین برود.

به گفته دانشمندان مقصر اصلی این مساله جریان‌های پلاسمای درون خورشید است که در تولید لکه‌های خورشیدی دخالت می‌کنند. این جریان‌های نصف‌النهاری به مانند یک نوار نقاله عظیم عمل می‌کنند که با درنوردیدن سطح خورشید، در قطب‌های خورشید به اعماق آن فرو می‌روند و مجددا در نزدیکی استوا سر بر می‌آورند.

لکه‌های خورشیدی، مناطق به شدت مغناطیسی از پلاسما در سطح خورشید هستند که مانند هر چیز دیگری، یک طول عمر دارند. وقتی آنها شروع به مردن و از دست دادن خاصیت مغناطیسی خود می‌کنند، نوار نقاله آنها از سطح خورشید جارو می‌کند و پلاسما را به درون قلب خورشید می‌کشد. در قلب خورشید دینامو -نامی که دانشمندان به مکانیزم ایجاد کننده میدان مغناطیسی خورشید داده‌اند- این پلاسما را دوباره شارژ می‌کند و لکه‌ها مجددا ظاهر می‌شوند.

اما در سال 2008 / 1387، تجدید لکه‌های خورشیدی انجام نشد. دانشمندان فکر می‌کنند که دلیل این مساله به اواخر دهه 1990 / 1370 باز می‌گردد، زمانی‌که جریان‌های پلاسما بسیار سریع جابه‌جا شدند و دینامو نتوانست کار خود را انجام دهد؛ در نتیجه لکه‌های خورشیدی دوباره شارژ نشدند. حتی پس از تسریع مجدد جریان‌ها در اوایل دهه 2000 / 1380، لکه‌های خورشیدی کافی برای شارژ شدن وجود نداشت. نتیجه این اتفاق طولانی‌ترین کمینه خورشیدی در قرن اخیر بود، که باعث شد بیست و چهارمین چرخه خورشیدی تا اوایل سال 2010 / 1389 به تعویق بیافتد.

به گفته دیبیندو ناندی، دانشیار موسسه تحقیقات و آموزش علمی هند که در مطالعه اخیر نیز شرکت داشت، مدل‌های جدید به توضیح تمام این اتفاقات کمک می‌کند. وی می‌گوید: «این مدل‌ها بر اساس جریان‌های درونی خورشید کار می‌کنند. با استفاده از آنها می‌توان بدترین رفتارهای خورشیدی را از جمله کمینه‌های طولانی‌مدت، مشابه آنچه را که اخیرا شاهد بودیم، پیش‌بینی کرد.»