نمایی شگفت انگیز از دوکهکشان عجیب بانام "چشم ها"/گفته می شود این اجرام طی برخوردی عظیم درحدود چندصد میلیون سال پیش شکل گرفته اند/ تصویر: ESO

ملیحه قدیانی

تلسکوپ بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا، به تازگی موفق شد تصویری قابل توجه، زیبا و در عین حال عجیب و غریب از یک جفت کهکشان به نام "چشم" را ثبت کند. گفته می شود، “NGC1438” یک کهکشان مارپیچی بود که در اثر برخورد با کهکشان های دیگر طی چند صد میلیون سال دچار تغییر شکل شدید شده است.

این عکس ابتدا از طرف برنامه ای تحت عنوان سنگ های قیمتی کیهانی “ESO” (سازمان فصایی اروپا) ارائه شد. طی این پروژه “ESO” زمانی را به رصد برای اهداف کمک رسانی اختصاص داده بود.

این جفت کهکشان معروف به "چشم" در حدود 50 میلیون سال نوری در صورت فلکی سنبله و به فاصله حدود  100000سال نوری از زمین قرار گرفته اند.

به گفته ی اخترشناسان، نام مستعار این جرم  از شباهت ظاهری جفت کهکشان ها می آید، دو بیضی سفید که شبیه یک جفت چشم درخشان در تاریکی، زمانی که در یک تلسکوپ با اندازه ی متوسط  دیده می شوند است.

اما نکته ی جالب اینجاست این دو کهکشان با وجود مراکز مشابه، حومه های آنها  نمی تواند متفاوت باشد.

کهکشان اول (سمت راست پایین)، یا همان  “NGC4435” تقریبا عاری از گاز و گرد و غبار است که نسبتا کمی جمع و جور به نظر می رسد.

در مقابل، در کهکشان بزرگ تر، (بالا سمت چپ)، یا همان “NGC4438” خط گرد و غبار درست در زیر هسته آن قابل مشاهده است. همچنین در سمت چپ مرکز این کهکشان ستاره های جوان بسیاری را می توان به وضوح دید که گسترش گاز نیز حداقل تا لبه های تصویر مشاهده می شود.

احتمال می رود مواد درون کهکشان “NGC4438”، در برخورد با یکی دیگر از کهکشان ها تحت یک فرآیند خشونت آمیز به حالت تشکیل نشده ای رسیده است. این درگیری تا حدی باعث تحریف شکل مارپیچی کهکشان شده، آنقدر که انتظار می رود چیزی شبیه به اتفاقی باشد که قرار است طی سه تا چهار میلیارد سال آینده اتفاق بیافتد، برخورد کهکشان همسایه "آندرومدا" با کهکشان ما "راه شیری".

در این برخورد کهکشانی تصور می شود کهکشان “NGC4435” مقصر اصلی این اتفاق باشد. برخی از ستاره شناسان معتقدند که آسیبی که به “NGC4438”وارد شده ناشی از یک رویکرد بین دو کهکشان در عرض حدود 16 هزار سال نوری می باشد که احتمالا حدود 100 میلیون سال پیش رخ داده است.

طی این اتفاق که احتمالا چندین میلیون سال پیش رخ داده است در حالی که کهکشان بزرگتر “NGC4438” آسیب دیده بود، کهکشان کوچکتر به میزان قابل توجه بیشتری به واسطه ی این برخورد تحت تاثیر قرارگرفت.

جزر و مد گرانشی حاصل از این برخورد احتمالا مسئول پراکندگی مواد گازی در اطراف “NGC4438” است و مقصری برای کاهش جرم “NGC4435” و فرار بیشتر گاز و غبار آن می باشد.

احتمال دیگر می گوید؛ ممکن است کهکشان بیضی شکل و غولپیکر “M86” ، که بسیار دورتر از "چشم ها"  که در این تصویر قابل مشاهده نیست، مسئول اصلی خسارات وارد بر “NGC4438” باشد.

در مشاهدات اخیر رشته ای از گاز هیدروژن میان اتصال این دو کهکشان بزرگ یافت شده، که نشان می دهد ممکن است این اجرام در گذشته های دورتری با هم برخورد نموده باشند.

کهکشان بیضوی “M86” و "چشم ها" در خوشه سنبله، در گروه بندی از کهکشان های بسیار غنی جای می گیرند. در چنین محل های نزدیکی، برخورد کهکشان ها تقریبا بصورت مکرر اتفاق می افتد، بنابراین شاید “NGC4438” از برخورد با “NGC4435” و “M86” رنج می برد.

به گفته ی محققین این پروژه بزودی تمام داده های بدست آمده از طریق آرشیو علوم “ESO” در  دسترس عموم ستارشناسان قرار خواهد گرفت.