محمود حاج‌زمان
اخترشناسان موفق شدند با استفاده از آیینه‌هایی که قادرند نور کورکننده یک ستاره را محو کنند، نخستین تصویر مستقیم از شکل‌گیری یک سیاره جدید را که به دور ستاره‌اش در حال چرخش است، تهیه کنند. سیستم LkCA 15 شامل یک دنیای داغ و در حال به هم پیوستن است که در فاصله بین ستاره و دیسک خارجی غبار قرار دارد، دقیقا مطابق با اغلب تئوری‌هایی که درباره شکل‌گیری سیارت وجود دارد.
به گزارش پاپ‌ساینس، این کشف پیروزی بزرگی برای شکارچیان سیارات فراخورشیدی و تکنیک‌های تلسکوپی منحصر به فرد است. تکنیکی که در آن، محققان اپتیک فعال را با یک روش پنهان کردن نور ترکیب کردند تا نور ستاره را بلوکه کنند. قبلا غیرممکن بود که بتوان شکل‌گیری سیارات را مستقیما مشاهده کرد، چرا که این اتفاق خیلی نزدیک ستاره مادر رخ می‌دهد و دیسک سیاره‌ای در نور ستاره محو می‌شود.
آدام کراوس از دانشگاه هاروارد، و مایکل ایرلند از دانشگاه مک‌کوایر و رصدخانه نجومی استرالیا، از تلسکوپ‌های دوقلوی 10 متری کک در مائوناکی هاوایی استفاده کردند تا 150 ستاره را که دارای دیسک سیاره‌ای بودند مورد مطالعه قرار دهند. سیستم LkCA 15 دومین هدف آنها بود، اما آنها به سرعت دریافتند که یک هدف مناسب است.
همزمان با استفاده از آیینه‌های شکل‌پذیر تلسکوپ کک، که چندصد بار در ثانیه تنظیم می‌شوند تا اختلالات جوی را کاهش دهند، آنها از یک روش انسداد ستاره‌ای موسوم به تداخل‌سنجی نقاب روزنه‌ای نیز استفاده کردند. در این روش یک پوشش کوچک با چندین سوراخ، مستقیما در مسیر نور ورودی قرار می‌گیرد و امکان دستکاری کردن بیشتر در نور را فراهم می‌کند. با استفاده از این روش می‌توان ستارگان دوردست را محو کرد، که به اخترشناسان اجازه می‌دهد تا گاز و غبار اطراف اطراف آنها را ببینند. در تصویر بالا، علامت ستاره‌ای کوچک موجود، نشان‌دهنده محل ستاره است که توسط این دستکاری آیینه‌ای محو شده است.
تصویر در نور فروسرخ گرفته شده و ناحیه آبی‌رنگ سیاره در حال تولد را نشان می‌دهد،یک اَبَرمشتری به نام LkCa 15b که شش بار از غول عظیم منظومه شمسی ما سنگین‌تر است و در فاصله اورانوس از خورشید (19 برابر فاصله زمین از خورشید)از ستاره مرکزی واقع شده است. نواحی قرمزرنگ نشان دهنده مواد گرم‌تر است که در حال پیوستن به سیاره هستند. سوراخ دونات‌شکل بیانگر یک ناحیه خالی است، که سیاره LkCa 15b غبار و گاز موجود در آن را تخلیه کرده است.
شکارچیان سیارات فراخورشیدی نیاز دارند که نخست یک ستاره با پتانسیل مناسب را برای یک منظومه خورشیدی پیدا کنند، و سپس تلاش کنند تا ورای درخشش ستاره را به دنبال شواهدی برای وجود اجسام دیگر ببینند. تلسکوپ فضایی کپلر این کار را با ردیابی نوسانات کوچک نور ستاره که به دنبال عبور قرص تاریک سیارات از مقابل قرص تابان ستاره ایجاد می‌شود، انجام می‌دهد. اما وجود دیسک‌های محو یک سیستم نوزاد را نمی‌توان به این روش ردیابی کرد که به همین دلیل است که کراوس و ایرلند اقدام به انسداد نور ستاره کردند.
قرار است نتایج کامل کار این محققان در شماره آینده مجله معتبر Astrophysical Journal به چاپ برسد.