گزارش ماه گرفتگی 19 آذر1390

شکار ماهِ گرفته

علی ابراهیمی سراجی

رصدگاه:

کاروانسرای پاسنگان در جنوب قم

·عرض جغرافیایی: 34 درجه و 28 دقیقه و 44.26 ثانیه

·طول جغرافيايي: 51 درجه و 3 دقیقه و 44.88 ثانیه شرقی

·ارتفاع از سطح دریا: 905 متر

ابزار رصد:

·تلسكوپ 130 میلی‌متري نیوتونی اسکای واچر با فوکوسر دوسرعته و تصحیح‌گر (Coma Caracter) با مقر EQ3 موتوردار با اتصال حلقه عکاسی

·تلسکوپ 10 اینچي دابسونی اسکای واچر با چشمی‌های متنوع برای ثبت پروژه در ماه‌گرفتگي

·دوربین کانن D500 برای ثبت نمای نزدیک از ماه

·دوربین كانن D40 برای ثبت میدان دید باز با استفاده از روش اسلوموشن

وضعیت جوّی: در ابتدای ماه‌گرفتگي، با ابرهای پراکنده و در اواسط ماه‌گرفتگي تا اواخر آن غالباً بدون ابر

با توجه به وقوع آخرین ماه‌گرفتگي کلی در سال 1390 و در نظر گرفتن این نکته که ماه‌گرفتگي کلی بعدی در سال 1394 رخ خواهد داد، مؤسسه طبیعت آسمان شب تصمیم گرفت تا گروهی را برای رصد و انجام پروژه‌های علمی مناسب به خارج از تهران اعزام کند. بنابراين برنامه رصد ماه‌گرفتگي کلی به همت اين موسسه و با همکاری بسیار مناسب خانه نجوم قم و گروه نجوم شباهنگ کاروانسرای تاریخی پاسنگان و با حمایت میراث فرهنگی قم برگزار شد.

از دو هفته پیش از ماه‌گرفتگي، وبگاه‌های معروف هواشناسی را بررسی كرديم و از بررسی‌های مدل‌ها و حرکت ابرها به این نتیجه رسیدم که تهران جای مناسبی برای رصد ماه‌گرفتگي نخواهد بود. حتی اگر هوای تهران صاف می‌بود وجود ذرات آلاینده هوا امكان بررسی دقیق رنگ ماه‌و تعیین مقیاس دانژون را نمی‌داد. پس تصمیم گرفتیم كه گروهي را برای رصد و انجام پروژه‌های رصدي مرتبط به نقطه‌ای خارج از شهر تهران اعزام کنیم.

از مدت‌ها پيش در هماهنگی با محسن شیرمردی، از دوستان نجومي مؤسسه در شهرکرد که اکنون در قم تحصیل می‌كند برنامه‌ای مفصل برای رصد در نظر گرفته شد. گزینه‌های پیش رو، ما را به اطراف قم هدايت كرد و گروه بالاخره در عصر شنبه 19 آذر به سوي کاروانسرای تاریخی پاسنگان در جنوب قم رهسپار شد. اعضای اين گروه عبارت بودند از علی ابراهیمی سراجی، کاوه جمالی، علیرضا اختری، سارا توده زارع و پروانه صادقی.

از حدود ساعت 14 هجوم ابرها از افق مغرب به تهران آغاز شد و به‌سرعت آسمان تهران را در بر گرفت. ما حدود ساعت 15 از تهران خارج شدیم و با فرصت اندكي که داشتیم بايد خودمان را به قم می‌رسانديم. در طول مسیر دائما تصاویر ماهواره‌ای را در وبگاه‌های هواشناسی بررسي می‌کردیم. با هجوم ابرها از کشور ترکیه، شمال غربي و غرب ایران ابری بود و دو شاخه از این سیستم به سوي تهران و قم در حال حرکت بودند. هوای بالای سرمان به تناوب صاف و ابری می‌شد ولی حرکت سریع ابرها ما را به باز شدن هوا امیدوار می‌کرد.

در ساعت 17:05 به کاروانسرای پاسنگان رسیدیم و سریعاً به پشت بام کاروانسرا رفتیم و ابزارها را نصب کردیم. هوا بسیار مطبوع بود و فقط تکه‌هایی از ابر افق شمالی را پوشانده بود و مقداری اندكي ابر نیز در افق شرقی قرار داشت. در حالی که ماه مدت زیادی را در پشت غبارها سپری کرده بود در ساعت 17:17 از افق مشرق دیده شد. حدود 70 درصد از ماه وارد سایه شده بود و زمان چنداني تا آغاز ماه‌گرفتگي کلی نمانده بود. با شروع ماه‌گرفتگي کلی، آسمان به تاریکی گرایید و ماه مانند خال زیباییی روی پیشانی ثور ديده می‌شد. خوشه پروین و برساووش بسیار خودنمایی می‌کردند. دشت منتهی در شمالی شرقی کاروانسرا به علت وجود دریاچه نمک تا کیلومترها از آبادی و روستا خالی و تاریک بود.

همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد به علت وجود گرد و غبار آتشفشانی در دو ماه گذشتهانتظار می رفت تا ماه کمی تاریک به نظر بیاید. البته به علت قرارگیری ماه در افق ایران بخشي از ماه‌گرفتگي به علت وجود غبار اندكي تیره‌تر بود. بررسی لبه های سایه زمین در 2 خسوف 25 خرداد و 19 آذر 1390 نشان می دهد که در خسوف گذشته ماه بسیار روشن تر به نظر می آمد. با این همه رنگ ماه‌در مقیاس دانژون به L=3 رسید و ماه به رنگ قرمز آجری در آسمان ایران دیده می شد. وجود رنگ ارغوانی در لبه های سایه حاکی از تمیزبودن هوا در لایه های بالایی جو (استراتوسفر) داشت. یکی دیگر از پروژه‌هایی که در زمان ماه‌گرفتگي جزئی انجام شد، زمان‌گیری خروج تعدادی از دهانه‌های ماه از درون سایه زمین بود که به علت تاریکی لبه‌های ماه این کار نیز به‌دشواري انجام می‌شد. ماه‌گرفتگي جزئی در ساعت 19:48 به پایان رسید. ماه‌گرفتگي نیمسایه‌ای تا ساعت 20:30 درون عکس‌ها ثبت می‌شد.

سایر دوستانی که در این رصد مشارکت داشتند عبارت بودند از:

آقايان ارجمندی مدیر کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان قم، شاکر از روابط عمومی میراث فرهنگی قم، جمالی ریاست انجمن پیش‌کسوتان ورزش استان قم، آرمیده و اشعری از فعالان گردشگری در قم، ابراهیمی‌پور مسئول برنامه‌ریزی در کاروانسرا، حاجی قربانی و شیرمردی از خانه نجوم قم و خانم‌ها ابراهیمی، سفیدی، ابوالقاسمی، کلاهدوز و غلامی از گروه شباهنگ

در پایان از همه دوستانی که گروه رصدي مؤسسه طبیعت آسمان شب را یاری کردند بسیار سپاسگذاريم و امیدواریم باز هم بتوانیم با همکاری سایر گروه‌های فعال در شهرهای ایران به رصد پدیده‌های زیبای آسمان شب بپردازیم.

در ادامه تصاویر خسوف را ملاحظه می کنید. عکس ها از علی ابراهیمی سراجی با همکاری کاوه جمالی، علیرضا اختری و سارا توده زارع تهیه شده است.

طلوع ماه گرفته

اوج خسوف کلی

خسوف جزئی

عكس دسته جمعي