هاشم سیماب
هنوز چند هفته‌ای از کشف نخستین سیاره‌ی خارج از منظومه‌ی خورشیدی که امکان وجود آب مایع بر سطح آن وجود دارد، نگذشته که تلسکوپ کپلر سازمان فضایی امریکا – ناسا – بار دیگر خبر ساز شد.
سیاره‌ی کشف شده‌ی پیشین که در فاصله‌ی 600 سال نوری از زمین قرار داشت، دو و نیم بار بزرگتر از کره‌ی خاکی‌مان است، هنوز مشخص نیست که اتمسفری دارد یا نه؛ همان‌طور که هنوز نمی‌دانیم آبی در آن وجود داشته باشد. با این وجود این سیاره در جایی قرار دارد که به آن "کمربند زندگی" می‌گوییم. یعنی جایی که آب به صورت مایع در سطح آن می‌تواند وجود داشته باشد.
حالا اتفاق مهم دیگری روی داده است و ما سیاره‌هایی پیدا کرده‌ایم که نه از نظر اندازه "قابل مقایسه با زمین"، بلکه در حدود اندازه‌ی آن‌اند. دانشمندان همکار در پروژه کپلر در فاصله‌ی به نسبت دور 1000 سال نوری از زمین، دو سیاره با نام‌های "کپلر 20 اف" و "کپلر 20 ای" ( Kepler-20e , Kepler-20f) پیدا کرده‌اند که یکی فقط 3 درصد بزرگتر از زمین است و دومی 13 درصد کوچک‌تر؛ حتا کوچک‌تر از سیاره‌ی زهره.
این دو سیاره، هر دو بسیار داغ و نزدیک به ستاره‌ی مادر هستند و با دمای سطحی بین 500 تا 800 درجه سلسیوس، امکانی برای پیدایش زندگی بر روی خود ندارند. با این حال، توانایی ما برای یافتن سیاره‌ای در این اندازه‌ها امیدواری برای پیدا کردن نامزدهای مناسب‌تر برای میزبانی زندگی را بسیار افزایش داده است.
دوربین 95 مگاپیکسلی تلسکوپ فضایی کپلر که در سال 2009 به فضا فرستاده شد، ماموریت دارد تا با نورسنجی هزاران ستاره، به دنبال تغییرات بسیار جزیی در میزان نور آن‌ها در طول زمان بگردد. بدین ترتیب این تغییرات جزیی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی عبور سیاره‌ای از مقابل ستاره‌ی مادر تعبیر شود.
با این روش کپلر تا به حال 2326 جرم پیدا کرده که نامزد عنوان "سیاره‌ای فراخورشیدی" هستند. این نامزدها با تلسکوپ‌ها و روش‌های دیگری رصد می‌شوند تا به صورت قطعی تایید شود که آن‌ها به راستی سیاره‌ای هستند که به دور ستاره‌ای غیر از خورشید می‌گردند. تا به حال 709 سیاره‌ی فرا خورشیدی قطعی کشف شده است.
به‌طور معمول حداکثر 10 درصد ( و در واقع 5 درصد) این نامزدها تایید قطعی نمی‌شوند. در بین نامزدهای کپلر 207 سیاره در چنین محدوده‌ی اندازه‌ای قرار دارند.
در منظومه‌ی "کپلر 20" که به تازگی این دو سیاره‌ی "زمین مانند" کشف شده‌اند، سه سیاره‌ی گازی دیگر در اندازه‌های بزرگتر از زمین اما کوچک‌تر از نپتون هم وجود دارند که همه در مداری نزدیک‌تر از عطارد به خورشید، دور ستاره‌ی خودشان می‌گردند.
نکته‌ی جالب و عجیب ماجرا این است که ترتیب سیاره‌ها با آن چه اخترشناسان گمان می‌کرده‌اند سازگاری ندارد. یعنی نخستین سیاره‌ی این منظومه، که در صورت فلکی شلیاق وجود دارد، غول گازی‌ای در اندازه‌های نپتون است که در مداری کوچک‌تر از عطارد می‌گردد. بعد سیاره‌ی سنگی "کپلر 20 ای" است. سیاره‌ی بعدی دوباره غولی گازی در همان ابعاد است، بعد از آن "کپلر 20 اف" و باز یک غول گازی دیگر. این برخلاف تصور ما در مورد شکل‌گیری سیاره‌هاست که بنابر آن، سیاره‌های سنگی به دلیل نقطه‌ی انجماد بالای‌شان می‌باید در نزدیکی‌های ستاره‌ی مادر باشند و سیاره‌های گازی در فاصله‌ای دورتر.
به این ترتیب به نظر می‌رسد داستانی که با کشف نخستین سیاره‌ی فراخورشیدی در سال 1991 (1370 خورشیدی) آغاز شد، در بیست‌سالگی‌به فصل‌های هیجان‌انگیز خود رسیده باشد. داستانی که با کمک گرفتن از فن‌آوری‌های به‌روزتر و استفاده از تلسکوپ‌هایی مانند "جیمز وب" روزهای هیجان‌انگیزتر و پر خبرتری خواهد داشت.