شهرام یزدان پناه

هنوز یک هفته‌ای از خبر جنجالی چینی‌ها مبنی بر جاسوسی یک فضاپیمای آزمایشی آمریکایی از کپسول تازه پرتاب شده‌شان به مدار زمین نمی‌گذرد که روس‌ها هم با ادعایی عجیب و غریب وارد میدان شدند.برخی از دانشمندان و مهندسان دست‌اندرکار پروژه ناموفق فوبوس ـ گرانت مدعی شدند که فضاپیمای بی‌همتای آنها قربانی یک خرابکاری فضایی شده است. تئوری این دانشمندان این است که آمریکایی‌ها با استفاده از تجهیزات راداری بسیار قوی، باعث شده‌اند مدارهای الکترونیکی کاوشگر فضایی فوبوس ـ گرانت مختل شود.فوبوس ـ گرانت نخستین کاوشگر فضایی سیاره زمین به مقصد فوبوس، یکی از دو قمر عجیب و نامتعارف مریخ بود که می‌بایست بر سطح آن فرود آمده و ضمن نمونه‌برداری از سطح این قمر به بررسی آن بپردازد.

اما همه این برنامه‌های بلندپروازانه روسی با روشن نشدن موتور این کاوشگر برای فرار از میدان گرانشی زمین ناکام ماند و باعث شد میلیون‌ها دلار پول روس‌ها در مسیر سقوط به زمین آتش بگیرد و بسوزد. این کاوشگر سرانجام و در اوایل هفته جاری سقوط کرد و باقیمانده‌هایی از آن به داخل اقیانوس آرام فرو افتادند.در سال گذشته شکست‌های پیاپی روس‌ها در برنامه‌های فضایی‌شان باعث شده که برخی از آنها به روش به ارث رسیده از نظام کمونیستی سابقشان، چشم‌ها را متوجه عوامل مرموزی در خارج از مرزهای کشور پهناورشان کنند. اما در میانه این توهم توطئه فراگیر، پژوهشگری به نام الکساندر زاخارف از اکادمی علوم و تحقیقات فضایی روسیه یعنی همانجایی که کاوشگر فوبوس ـ گرانت در آن طراحی و ساخته شده، معتقد است که از نظر فنی هیچ کشوری در دنیا توانایی ساخت راداری آنچنان پرقدرت را که بتواند از فاصله ۲۰۰ کیلومتری سیستم‌های الکترونیکی یک کاوشگر فضایی، مختل کند، ندارد.

کاوشگر فضایی فوبوس ـ‌گرانت پس از پرتاب از زمین در مداری با ارتفاع متوسط 200 کیلومتر از سطح زمین پارک شده بود تا در زمان برنامه‌ریزی شده و با روشن کردن موتورهایش راهی سفر طولانی خود به مقصد مریخ شود.زاخارف همچنین معتقد است که انتصاب شکست در یک کار بزرگ علمی به خارج از مرزهای کشور یک ریاکاری بزرگ برای سرپوش گذاشتن بر ضعف‌های فنی یا مدیریتی آژانس فضایی روسیه است.

ویکتور ساورسکی محقق دیگری از همان اکادمی نیز معتقد است امکان مختل کردن یک کاوشگر فضایی توسط تابش‌های الکترومغناطیسی وجود ندارد. او تاکید می‌کند که سامانه‌های الکتریکی و کامپیوتری به کار رفته در کاوشگران فضایی عمدتا برای کار در محیط خشن فضایی ساخته شده‌اند. در فضای ماوراء جو سطح تابش امواج پرتوان الکترومغناطیسی مانند امواج میکروویو و تابش‌های گاما و ایکس بسیار زیاد است و از آن گذشته همه اجرام فضایی در معرض برخورد با ذرات پرانرژی و باردار بادهای خورشیدی قرار دارند.

اما با وجود همه این اظهارنظرهای کارشناسانه ولادمیر پوپووکین، رئیس آژانس فضایی روسیه، راسکوسموس، معتقد است نیروهای ویژه‌ای از نیم‌کره غربی بر کاوشگر تابیده و موجبات سقوط این فضاپیما را فراهم کرده است. او همچنین افزوده که قصد تهمت زدن به کشور خاصی را ندارد اما همه می‌دانند که این روزها تجهیزات متنوعی برای ضربه زدن به محموله‌های فضایی در مدار زمین وجود دارد.

فضاپیمای فوبوس-گرانت در حال نصب روی موشک فضایی

روس‌ها اولین ملتی بودند که شهامت اعزام فضاپیماهایی به مقصد مریخ را داشته‌اند. از ابتدای عصر فضا تا کنون روس‌ها حدود ۲۰ بار تلاش کرده‌اند تا کاوشگران رباتیکی را عازم سیاره سرخ نمایند اما همه آن ماموریت‌ها با شکست روبرو شده است. شاید که مریخ٬ خدای جنگ منظومه شمسی٬ این کشور را نفرین کرده باشد.

فوبوس-گرانت تنها محموله‌ای نبود که در اثر این ناکامی فضایی به اقیانوس سقوط کرد. این کاوشگر فضایی یک مدارگرد چینی به نام اینگ‌هو-۱ را به همراه یک محموله زیستی کوچک که از طرف انجمن سیاره شناسی تدارک دیده شده بود را بر دوش خود حمل می‌کرد. ناگفته پیداست که این دو مسافرفوبوس-گرانتنیز به دنبال وسیله نقلیه بدشانس خود به اقیانوس سقوط کردند.

در این میان کپسول زیستی بین سیاره‌ای را می‌شد یک قدم بزرگ در راه بررسی و امکان سنجی مسافرت بین سیاره‌ای محسوب کرد. قرار بود این کپسول کوچک سه سال تمام سوار بر آخرین بخش فضاپیمای فوبوس گرانت کل مسیر رفت و برگشت به زمین را طی کند. در تمام این مدت میکروارگانیسمهایی از هر سه شاخه حیات زمینی باید تلاش می‌کردند تا با شرایط جدید خود در سفر بین زمین تا مریخ و در معرض تابشهای کشنده خورشیدی دوام آورده و نهایتا به زمین بازگردند. این تجربه علمی در صورت موفقیت می‌توانست گام بزرگی برای درک خطرات سفرهای فضایی سرنشین‌داربه ماوراء مرز مدارهای نزدیک به زمین باشد.