مسعود رضا زاده
نزدیک به 80 سال پیش ستاره شناسان گفتند کهکشان ما ، راه شیری ، یک کهکشان مارپیچی بزرگ است ، اما ما در میانه کهکشان واقع هستیم و قادر به دیدن ساختار کلی کهکشان راه شیری ازیک نما بطور یکپارچه نبوده و نیستیم پس شاید راه شیری یک کهکشان فرفره ای و یا شبیه نزدیکترین همسایه ما کهکشان آندرومدا بوده باشد !
امروزه پژوهشگران بطور قطع یقین دارند راه شیری یک کهکشان مارپیچ - میله ای (SB) است .از ویژگی های کهکشان های مارپیچ میله ای اینست که ساختاری ستاره ای و میله ای شکـــل از میان برآمدگی کهکشانی ( توده کروی شکل مرکزی کهکشان _Bluge ) آنها عبور کرده است که البته در کهکشان ما توسط گاز و غبار پنهان شده است ،همچنین قابل ذکر است در جهان کهکشان های مارپیچ میله ای بسیاری وجود دارند اما بیشترشان دارای همچین خصوصیتی در نوار مرکزی خود نیستند!
پروژه"BRAVA " کلید دسترسی به این اکتشاف
این پروژه بررسی سرعت شعاعی ستارگان برآمدگی کهکشانی ( توده کروی شکل مرکز کهکشان) در مقیاسی بزرگ است ، هدف از این پژوهش دست یابی به اطلاعات بیشتری از چگونگی شکل گیری کهکشان را شیری و برآمدگی مرکزی آن است ، این را میتوان با محک زنی و سنجش سرعت شعاعی ستارگان مورد مطالعه قرار گرفته در این پروژه و بدین ترتیب دست یابی به مدلی پویا و زنده از چگونگی فشردگی برآمدگی مرکزی کهکشانی و همچنین تعیین میزان نفوذ جریان سرد ستاره ای (در صورت وجود) در برآمدگی کهکشانی و مجاورت آن تعیین نمود.
بدیــــــــــن ترتیب یک تیم تحقیقاتی به رهبــــــــــــــــری مایکل ریـــــچ (Dr. R. Michael Rich ) از دانشــــــــــگاه لس آنجلس-کالیفرنیا ( UCLA ) کــــــه پروژه " BRAVA " را به عهده گرفته اند سرعت شعاعی بسیاری از ستارگان پیر و قرمز نزدیک به مرکز کهکشان را مورد سنجش قرار دادند با بررسی و پردازش طیف حاصله از ستارگان غول با کلاس طیفی ( M ) امکان محاسبه سرعت شعاعی ستارگانی که در راستای خط دید ما قرار داشتند برای تیم فراهم گشت ، بدین ترتیب در طی یک فاصله زمانی مشخص 4 ساله طیف نور نزدیک به 10000 ستاره توسط تلسکوپ 4 متری ( CTIO Blanco ) واقع در صحرای آتاکاما در شیلی اخذ شد.
Image Credit: D. Talent, K. Don, P. Marenfeld& NOAO/AURA/NSF and the BRAVA Project
در شکل بالا مرکز کهکشان راه شیری و منطقه مورد پژوهش پروژه BRAVAرا مشاهده میکنید.دوایر رنگی همان مناطق رصد شده در طی 4 سال توسط تلسکوپ 4 متری CTIO Blanco میباشند.رنگ دوایر نیز بیانگر سال و تعداد ستاره های رصد شده در آن سال میباشد که در گوشه سمت چپ بالا در دو ستون به شکل همرنگ با دوایر ذکر شده اند.
با بررسی و پردازش اطلاعاتحاصله از سرعت شعاعی ستارگان در این پژوهش تیم توانست رسما تایید و اعلام کند که برآمدگی کهکشانی ( توده کروی شکل مرکزی کهکشان _ Bluge ) راه شیری دارای یک نواربزرگ و عظیم میباشد که درست در نزدیکی های منظومه شمسی ( سامانه خورشیدی ) به پایان میرسد.
اکتشاف دیگر تیم به خوبی نشان میدهد راه شیری در حین حرکت به دور خود بیشتر به یک چرخ شباهت دارد بررسی بیشتر داده های دریافتی از پرژه " BRAVA " همچنیناثبات میکنندالگوی چرخش نوار مرکزی بیشتر به نحوه توزیع چرخش در یک رول دستمال کاغذی شباهت دارد.
اکتشافات تیم سرنخ مهمی را برای کمک به حل مسئله چگونگی شکل گیری منطقه مرکزی راه شیری در اختیار قرار داد ، مجموع داده های طیفی مورد بررسی قرار گرفته توسط دکتر جان تای شن ( Juntaishen ) از رصدخانه شانگ های در بازگشت به گذشته در یک شبیه سازی کامپیوتری نشان دادند چگونه در گذشته نوار مرکزی کهکشان از یک دیسک ستاره ای شکل گرفت ! بررسی دیتاهای بدست آمده توسط تیم به خوبی نشان میداد یک دیسک ستاره ای عظیم قبل از نوار مرکزی کنونی وجود داشته است و ایننتیجه به وضوح در تضاد کامل با مدل پذیرفته شده در گذشته بود که تصور میشد شکل گیری منطقه مرکزی کهکشان راه شیری از ادغام ابرهای گازی سرگردان حاصل شده!
در میان اکتشافات تیم ، پی بردن به این مهم که گاز نقشی اندک در شکل گیری منطقه مرکزی کهکشان ایفا نموده نقطه عطفی بود که دیگر اکتشافات را تحت شعاع قرار داد ! و این گاز سرگردان بعدها در اثر فعل و انفعالات گرانشی توسط ستارگان بود که به شکل نوار امروزی درآمد!
منبع : http://www.universetoday.com/91996/a-new-look-at-the-milky-ways-central-bar/