درباره گذر زهره بیشتر بدانیم

ابو علی سینا دانشمند شهیر ایرانی که اولین سند ثبت گذر زهره مربوط به اوست

خوش شانسی را چگونه معنا می کنید؟ ثروت، زندگی موفق، کار مناسب و... ؟ بیایید کمی دیدگاه مادی را عوض کنیم و از قلمرو زمین جدا شویم و پای در آسمان بی انتهای شب بگذاریم. پدیده های بسیار نادری در دنیای نجوم روی می دهند که بعضی از آنها در محدوده ی عمر انسان بسیار نادر محسوب می شوند. برای مثال پدیده ای که 2 بار در محدود ی عمر انسان ها روی دهد و هر 2 بار از کشوری که در آن زندگی می کنید، مشاهده شود، آیا نمی توان آن را خوش شانسی نامید؟ پس خود را برای این پدیده ی نادر آماده سازید. چون اگر به هر دلیل آن را از دست بدهید تا 105.5 سال دیگر نمی توانید آن را ببینید!

سیاره ی زیبای منظومه ی شمسی را که در روزگاران قدیم به ستاره ای صبحگاهی و شامگاهی شناخته می شد حتماًٌ می شناسید. آری، زهره در اساطیر یونان الهه ی زیبایی و دومین سیاره ی منظومه ی شمسی پس از خورشید است. آیا تا به حال با خود اندیشیده ای که چرا این سیاره این قدر در آسمان شب پرنور است؟ اگر سفری به این سیاره داشته باشید خواهید دیدکه دمای بسیار بالایی دارد و اصلاً شرایط مناسبی برای حیات وجود ندارد. به علت وجود ابرهای بسیار غلیظ از دی اکسید کرین شرایط گلخانه ای بر روی این سیاره به وجود آماده است. مانند شرایطی که بشر امروزی رفته رفته با تولید گازهای گلخانه ای بر روی زمین در حال به وجود آوردن است. این ابرهای غلیظ نور را از خود عبور نمی دهند و فقط گرمای طاقت فرسای خورشید به سطح آن می رسد و این گرما که راه بازگشتی ندارد به ناچار در سطح سیاره محبوس گشته و آن را به جهنمی هولناک تبدیل می سازد.

نور سیاره ی زهره به دلیل بازتابش نور خورشید توسط همین ابرها بسیار زیاد است و به همین دلیل سیاره ی زهره به عوان درخشان ترین سیاره ی شبه ستاره ای است که در آسمان زمین می درخشد. زهره همواره در اسمان شب و حتی روز درخشان است و یکی از معدود اجرامی است که می تواند با نور خود بر روی زمین سایه ایجاد کند. اکنون پس از سال 1383 سیاره ی زیبای زهره بار دیگر در 17خرداد ماه سال جاری روی تیره خود را به ما نشان می دهد.

بدون شک رصد پدیده ای جذاب و نادر می تواند برای هر فرد که در زندگی خود آن را می بیند بسیار جذاب باشد. زهره ساعتی را قدم زنان از روی خورشید عبور می کند. چون این سیاره به نزدیکترین فاصله از زمین رسیده است پس بزرگترین قرص ظاهری را دارد. پس این لکه ی دایره ای تیره ابعادی برابر با 1 دقیقه ی قوس دارد و بنابراین می توانید با چشم غیرمسلح و با استفاده از فیلترهای مخصوص آن را بر روی خورشید ببینید.شمارش معکوس آغاز شد!از زمان انتشار این مطلب تا این رویداد مهم نجومی کمتر از یک ماه زمان باقی است .پس خود را آماده کنیم.

پدیده ای که این قدر نادر باشد مسلماً تاریخچه ی بسیار نابی در اختیار آن خواهد بود. شاید قدیمی ترین سند ثبت عملیاتی مربوط به دانشمند شهیر ایرانی ابن سینا باشد. او که در سال 359 هجری شمسی در شهر همدان به دنیا آمد یکی از موثرترین دانشمند در زمینه فلسفه و طب است. آثار او در طب از جمله کتاب معروف شفاء زبان زد همه ی جهانیان است. او در بخش هئیات این کتاب برای پاسخگویی به نقادانی که جایگاه عطارد و زهره را فراتر از زمین می دانستند اشاره ای به رویداد گذر عطارد و زهره از روی سطح خورشید می کند. جالب است بدانید که ابن سینا به انحراف مداری عطارد و زهره با زمین پی برده بود و در جواب منتقدین که چرا گذر عطارد و زهره همیشه روی نمی دهد به این نکته اشاره داشته است و در پاسخ می گوید که زهره را مانند خالی بر روی خورشید دیده است.

در اواخر عمر ابن سینا گذر زهره در تاریخ 24 مه 1032 میلادی روی داده است. او که وزیر شمس الدوله دیلمی حاکم همدان بود، مدت بسیاری در این شهر روزگار سپری کرد ولی با مرگ حاکم اوضاع او بسیار بد شد تا جایی که 4 ماه در زندان به سر برد و بنابراین راه مسافرت در پیش گرفت و علاء الدوله حاکم اصفهان ابن سینا را به گرمی پذیرفت و او نیز تقریباً تا اواخر عمر در اصفهان زندگی می کرد. با توجه به این نکته که گذر زهره در آن سال فقط در غرب ایران دیده می شد و اصفهان موقعیت مناسبی برای رصد نداشته است مشخص نیست که ابن سینا گذر را از کجا دیده است. ولی می دانیم که او همراه علاء الدوله در سفرهایش بوده و مشخص نیست که در کدام نقطه از غرب ایران گذر را دیده است.

چون مشاهده ی زهره بر روی خوشید آن هم با چشم غیرمسلح سخت است بنابراین بعد از سال 1609 و زمانی که گالیله اولین نگاه پرسشگر بشررا با تلسکوپ دست ساز خود به سوی آسمان برد گذر زهره در کانون توجه قرار گرفت. با مشاهده ی زهره بر روی خورشید و ثبت آن با اختلاف منظر موجود اولین حدس ها در مورد ابعاد منظومه ی شمسی زده شد.

گذر در بخش های قابل توجهی از آسیا، اروپا و آفریقا دیده می شد. با این حال کپلر که برای نخستین بار دست به پیش بینی گذرهای عطارد و زهره زده بود ولی نتوانست پیش بینی دقیقی از زمان گذر داشته باشد نشد. محاسبات و تلاش پیر گاسندی که برای اولین بار گذر عطارد را یک ماه قبل دیده بود هم سودی نداشت و گذر در بخش های غربی اروپا دیده نمی شد.

جرمی هاروکس با تصحیح اشکالات کپلر متوجه شد که گذر دیگری از زهره در سال 1639 روی می دهد. بنابراین در سال 1639 گذر را به همراه دوستش ویلیام کربتری در انگلستان مشاهده کردند. البته آنها بسیار خوش شانس بودند که شرایط جوی پیش از زمان گذر مساعد شد. هاروکس با رصد این گذر موفق شد محاسبات کپلر را اصلاح کند و متوجه شد که گذر زهره در یک جفت دوتایی تکرار می شود. ضمناً او برای اولین بار علاوه بر تعیین دقیق قرض ظاهری زهره که 1 دقیقه ی قوسی محاسبه شد توانست فاصله زمین تا خورشید را تا 95 میلیون کیلومتر برآورد کند که دقیق ترین اندازه گیری تا آن هنگام بود.

به دنبال پیشنهاد ادموند هالی که در حدود 20 سال پیش از گذر فوت کرده بود، گروه های زیادی در دنیا برای اندازه گیری واحد نجومی و تعیین دقیق تر فاصله زمین تا خورشید به مناطق مختلف دنیا سفر کردند. با آن که منجمان بسیاری از کشورهای مختلف سعی در ثبت علمی این پدیده و تعیین دقیق تر واحد نجومی داشتند، دو منجم به نام های جرمیا دیکسون و چارز میسون از رصدخانه ی سلطنتی انگلستان در دماغه ی مشهور امید نیک در آفریقای جنوبی موفق به بهترین ثبت از گذر زهره شدند. با این حال میروسلاو لمنسوو دانشمند مشهور روسی در رصدخانه ی سن پترزبورگ با دیدن شکست اشعه های خورشید در لبه ی زهره که خارج از خورشید بود برای اولین بار موفق به ثبت جو بر روی زهره شد.

ماجراجویی های مختلفی برای ثبت گذر زهره در سال 1769 روی داد. ولی شاید جالب ترین سفر مربوط به ناخدای معروف انگلیسی به نام جیمز کوک بود، همان که موفق به کشف جزایر معروف هاوایی شد. با توجه به این نکته که کل گذر در اقیانوس آرام دیده می شود، او و 94 نفر دیگر از همراهانش از طرف انجمن نجوم سلطنتی انگلستان مأموریت یافتند تا به رصد این پدیده بپردازند.آنها در جزیره ی تاهیتی ساکن شدند و با ساخت یک رصدخانه به ثبت این پدیده پرداختند. البته ابزارالات آنها چندان مناسب نبود و به علت پدیده ی موسم به قطره ی سیاه اندازه گیری ها و تخمین واحد نجومی بسیار مشکل بود.

البته بعدها واحد نجومی با استفاده از گذر سال 1769 دقیق تر تعیین شد ولی تا گذر زهره در قرن بیست و یکم کسی از ماهیت قطره ی سیاه کاملاً مطمئن نبود.

برای این گذر هم منجمان بسیاری از دنیا دست به مسافرت زدند. سیمون نیکومب با استفاده از داده های 4 گذر قبلی توانست با دقتی بسیار خوب فاصله زمین تا خورشید را تعیین کند که فقط 0.31 میلیون کیلومتر خطا داشت.

با توجه به این نکته که گذر از ایران قابل مشاهده بود و ناصرالدین شاه قاجار هم به این پدیده علاقه پیدا کرده بود کار را به دست میرزا عبدالغفار خان نجم الدوله سپرد. او که از منجمان و مهندسان بسیار موفق زمان خود بود از معدود کسانی است که در آن سال گذر زهره را به نظاره نشست. او در کتاب بدايه النجوم در اين باره نوشته است:

«در 28 شوال سال 1291 باز زهره از روي آفتاب گذشت و در هر جا رؤيت شد مأمورين فرستادند. از جمله در طهران چند نفر منجم از برلن آمدند و در روي بام کلاه فرنگي باغ سپه سالار اسبابي نصب نموده بودند و حقير درخدمت مرحوم اعتضاد السلطنه و مرحوم پدرم عبور زهره از روي قرص آفتاب را مشاهده نمودم و از روي اين عبور اختلاف منظر و فاصله ي آفتاب را به دقت مشخص نمودند و تقريب عمل سابق رفع شده و بعد در 24 محرم 1300 نيز زهره عبور نمود حقير هم در تقويم معين نموده بودم.»

به نظر می رسد گروهی دیگر از این منجمان آلمانی به اصفهان رفتند و در عمارت باغ زرشک در نزدیکی زاینده رود گذر زهره را مشاهده کردند و گویا اختلاف منظر مورد اشاره عبدالغفار به این شکل به دست آمده باشد.

با آن که یادگار گروه آلمانی در اصفهان به شکل قطعات سنگی در کلیسای وانک اصفهان نگهداری می شود ولی سند مهم این پدیده در ایران که همان عکس تهیه شده از این گذر است متأسفانه مفقود شده است. سندی بسیار ارزشمند که می تواند اولین عکس تاریخی از گذر زهره باشد!

شاید مهمترین اتفاق در این گذر ثبت نخستین تصویر از گذر زهره توسط دیوید پک تاد اهل ماساچوست در رصدخانه تازه تأسیس کالیفرنیا است که وی موفق به عکس برداری غیرمستقیم از این گذر شد.

گذر زهره در این سال بسیار زیبا و هیجان انگیز بود. چون پس از 122 سال به قدری شاهد پیشرفت شگرف در تکنولوژی بودیم که گذر زهره باز هم پروژه های آماتوری و حرفه ای بسیاری از علاقه مندان به نجوم بود. گذر 6 ساعت به طول انجامید و فرصت بسیار مناسبی بود که اندازه گیری هایی در زمینه فاصله متوسط زمین تا خورشید تعیین شود و همچنین علاوه بر اندازه گیری شعاع مدار سیاره زهره و زمین، اندازه گیری های دیگری در مورد شعاع زاویه ای خورشید و همچنین مطالعات بنیادی بر روی جو زهره انجام شد. ضمناً مشخص شد که پدیده ی قطره ی سیاه ناشی از اشکالات ابزارهای اپتیکی در گذشته و حتی جابجایی هوا می تواند باشد. با توجه به این نکته که تمام مراحل گذر از ایران دیده می شد برنامه های زیادی در سطح کشور برگزار گردید و حتی پخش مستقیم این گذر تاریخی از رسانه ملی صورت گرفت. نگارنده به اتفاق دوستان بسیاری از اهالی نجوم گذر را در مناطق مختلف تهران از جمله آسمان نمای معلم و فرهنگسرای امیرکبیر رصد کردند و شاید اغراق نباشد که ثبت 4 برخورد زهره یکی از هیجان انگیزتری خاطرات نجومی است که در ذهنم باقی مانده است. در سایر نقاط تهران برنامه های زیادی در رصدخانه های زعفرانیه، نیاوران و شهرری برگزار شد از جمله پخش مستقیم گذر زهره از محل مرکز نجوم آستان حضرت عبدالعظیم (ع) در شبکه خبر و پخش گذر از موزه دارآباد را می توان نام برد.

گذر پدیده ای است که طی آن جرمی که کوچکتر از قرص خورشید باشد از روی آن عبور کند. اگر ابعاد این جرم ماه بزرگ بود که در آن هنگام پدیده ی کسوف کلی روی می دهد ولی جالب است بدانید که خورشیدگرفتگی حلقوی هم نوعی گذر است که توسط ماه روی می دهد و علت آن بیضی بودن مدار ماه است. گذر در تمام سیارات منظومه شمسی به جز عطارد دیده می شود. اگر روزی انسان و یا ربات های هوشمند بتوانند به سیاره های مختلف بروند در آن هنگام شاید بتوانیم مطالعات خوبی را از جو سایر سیارات انجام دهیم. جدول زیر فهرستی از انواع گذرهای آینده است که در هر سیاره می توانید شاهد باشید.

گذر از روی خورشید فقط برای سیارات داخلی در شرایط خاصی روی می دهد. سیاره های عطارد و زهره که نزدیک تر از مدار آنها داخل مدار زمین است و از زمین به خورشید نزدیک تر هستند. چون حرکت انتقالی عطارد 88 روز است بنابراین با حرکت سریع در مدار امکان عبور از سطح خورشید افزایش می یابد و در هر قرن حدود 13 گذر عطارد روی می دهد که در اردیبهشت 1382 در ایران شاهد آن بودیم. ولی چون حرکت انتقالی زهره 224.7روز است بنابراین مهیا شدن گذر زهره زمان بیشتری خواهد برد و حداکثر 2 گذر را در هر قرن و حداکثر 20 گذر را در هر هزاره شاهد خواهیم بود. بنابراین گذر زهره آن قدر نادر است که چه بسا جزء معدود افرادی باشید که 2 گذر را دیده باشند.

ولی چرا گذر زهره این قدر نادر هستند؟ دلیل آن ساده است. صفحه ی مداری زهره و صفحه ی مداری زمین در حدود 3.4 درجه با یکدیگر انحراف دارد. بنابراین در هر بار که زهره از مقابل زمین تقریباً در هر 584 روز عبور می کند (مقارنه ی داخلی یا سفلی) در آن هنگام زهره از بالا یا پایین صفحه ی خورشید عبور می کند و بنابراین ما همواره شاهد گذر زهره نخواهیم بود. بنابراین گذر زهره بایستی در زمانی روی دهد که زمین و زهره همزمان در محل گره های مداری خود با یکدیگر قرار داشته باشند. این گره ها اکنون در خرداد و آذر واقع است. شرایط عبور مقارنه ی داخلی زهره در آسمان زمین در هر 8 سال تقریباً مهیا است.

بنابراین اختلاف 0.5 روز بین زهره و زمین باعث می شود که در هر دوره ی 8 ساله مقداری گره های مداری به سمت غرب جابجا شود و نهایتاً در یک بازه 121.5 ساله ممکن است با یک یا نهایتاً 2 گذر مواجه شویم.

مدار زمین و زهره چندان كشيده و بيضي شكل نيست بنابراين چرخه هندسي اين دو سياره به شكل منظم و قابل قبولي تكرار مي شود. اين چرخه شباهت هایی مانند گرفت های ماه و خورشید دارد و به صورت چند رشته تکرار می شود. 5 چرخه ای که از گذر زهره خواهیم دید به این شکل است: 8 ، 105.5، 113.5 ، 121.5 و 129.5 و 243 ساله که چرخه 243 ساله بزرگتر و دقیق تر است. در جدول زير نظم حاصل از حركت انتقالي زمين و زهره را در اين چرخه ها مشاهده مي كنید.

برای این که بدانید گذر زهره هر 243 سال تکرار می شود بنابراین واژه ی ساروس به معنی تکرار که برای چرخه های بلند مدت گرفت های ماه و خورشید استفاده می شود را برای درک بهتر بر روی آن می گذاریم

با بررسي جدول فوق به اين نتيجه مي رسيم كه بهترين رشته همان دوره 243 ساله است. چون كمترين اختلاف ممكن در كسر شبانه روز را دارد. چرخه رشته اي گذرهاي زهره به شكل هاي مختلفي ظاهر مي شود. اگر گذرها در حال تعادل باشند رشته به صورت جفت هاي دوتايي ظاهر مي شود. در اين گونه رشته ها، گذر معمولاً در لبه هاي خورشيد روی می دهد. با حركت ساروسي گذرها در هر دوره تكرار، يكي از گذرها به لبه هاي خورشيد نزديك تر و در عين حال گذر ديگر به مركز خورشيد نزديك تر مي شود و در اواخر آن ما شاهد گذرهاي خراشان زهره هستيم. ضمن اين كه در هر دوره 243 ساله 4 گذر روي مي دهد. زمانی که دوره 243 ساله (دوره ساروسی) یک گذر به اتمام برسید بعد از آن به حالتي مي رسيم كه يك جفت دوتايي و يك تك گذر روي مي دهد.در اين حالت در هر دوره ساروسي 243 ساله 3 گذر روي مي دهد. بعد از مدتي جفت دوتايي دیگر هم به پايان مي رسد و به زمانی مي رسيم كه گذرها به صورت تكي روي مي دهد. در اين دوره گذرها به اوج خود نزديك مي شوند به طوري كه در بهترين حالت، گذر در حدود 8 ساعت به طول مي انجامد ولی متأسفانه فاصله ملاقات با گذر زهره بیشتر می شود! پس در اين حالت در هر دوره 243 ساله 2 گذر روي مي دهد. سپس عكس حالت هاي گفته شده تكرار مي شوند و گذر مانند يك دوره پريوديك بار دیگر تکرار می شود.

طي سال هاي منفی 2000 تا 4000 ميلادي گذرها به صورت دوره هاي رشته اي از چپ به راست تكرار شده و خواهند شد.

چهار چوب اصلي گذر به همين شكل روی می دهد و لازم است بدانید در رشته های گذر زهره اگر اعداد كامل بود گذر بعدي در رشته موافق و اگر اعداد داراي اعشار بود گذر در گره مخالف اتفاق مي افتد. برای مثال گذر قبلی در خرداد 1383 در گره ی نزولی روی داده است و با توجه به این نکته که گذر آینده در خرداد 1391 با فاصله 8 ساله روی می دهد بنابراین چون عدد صحیح است پس در همان گره ی نزولی بایستی روی دهد. ولی گذر سال 1496 در گره ی مقابل روی می دهد و بنابراین فصل این رویداد نیز به آذرماه تغییر می یابد. گذرهای مشابهه هر 243 سال تکرار می شود و اختلاف 0.313 روز يا به عبارتي حدود 19 ساعت باعث جابجايي گره‌هاي مداري زهره و در نتيجه پيشروي روزانه گذر در تقويم مي شود. چون زهره در هر دوره ساروسي مقداري از زمين عقب مي ماند به وقت بيشتري احتياج دارد تا دوباره به زمين برسد. گذرهاي قبلي زهره در ماه هاي ارديبهشت و آبان بوده اند. در حال حاظر نيز گذرها در ماه خرداد و آذر رخ مي دهند. در آينده نيز گذرها در ماه هاي تير و دي اتفاق خواهد افتاد. همين جابه جايي باعث تغيير اوج و حضيض دو سياره نيز مي شود و به مرور رشته های گذر مقداری جابجا می شود.

اگر نگاهي به گذشته بياندازيم آخرين گذري كه به طور كامل در ايران ديده شده مربوط به 6 ژوئن 1761 ميلادي ( 243 سال قبل ) روی داد. اگر چه شروع آن گذر هم مصادف با لحظه طلوع آفتاب در ايران بود. جالب است بدانید بعد از آن که در 19 خرداد 1383 گذر بعدی كه به طور كامل در ايران ديده شود در تاريخ 11 ژوئن 2247 ( 243 سال بعد) است.

گذر زهره در ساعت 02:39 به زمان رسمی ایران در آبهای اقیانوس اطلس آغاز می شود. در ساعت 02:57 زهره به طور کامل وارد سطح خورشید می شود و رفته رفته مناطق مختلفی از آمریکای شمالی و مرکزی شاهد گذر زهره خواهند بود. با توجه به نامساعد بودن وضعیت جوی به نظر می رسد غرب آمریکا یکی از بهترین نقاط برای رصد این پدیده باشد. رفته رفته با قرارگیری زهره در مرکز خورشید که ساعت 05:59است، آفتاب در ایران طلوع می کند و تمام مناطق ایران نهایتاً با تأخیری یک ساعته بین شرق تا غربشاهد گذر خواهند بود که بهترین نقطه شهر مرزی سرخس در استان خراسان رضوی است. با آن که گذر در شرق آسیا و استرالیا دیده می شود ولی شرایط جوی تنها در بخش های شمالی قاره استرالیا بسیار مساعد است. گذر رفته رفته مناطق مختلفی از اروپا و شرق آفریقا را دربر می گیرد تا در مرکز آفریقا گذر مقارن با غروب خورشید (نقاط قرمز) برخورد سوم در ساعت 09:02 و برخورد چهارم در ساعت 09:19خاتمه یابد.

وضعيت گذر زهره 17 خرداد 1391 در مراکز استان های ایران

ردیف

نام شهر

طول جغرافیایی

عرض جغرافیایی

ارتفاع

(متر)

طلوع خورشید

سمت خورشید

وسط گذر

ارتفاع خورشيد

پايان گذر

برخورد 3

زاويه برخورد

(PA)

پايان گذر برخورد 4

ارتفاع خورشيد

زاويه برخورد

(PA)

فاصله از مرکز خورشید

(ثانیه قوسی)

اراک

َ42- ْ49 شرقی

َ05- ْ34 شمالی

1755

05:51:28

ْ60.650

----

زیر افق

09:07:03

ْ292

09:24:37

ْ40

ْ289

----

اردبیل

َ18- ْ48 شرقی

َ15- ْ38 شمالی

1311

05:46:06

ْ58.653

06:01:55

ْ0

09:07:03

ْ292

09:24:37

ْ39

ْ289

536.2

ارومیه

َ02- 45ْ شرقی

َ32- ْ37 شمالی

1332

06:01:18

ْ59.010

----

زیر افق

09:07:14

ْ292

09:24:48

ْ36

ْ289

----

اصفهان

َ39- ْ51 شرقی

َ38- ْ32 شمالی

1575

05:47:59

ْ61.115

06:02:17

ْ0

09:06:58

ْ292

09:24:31

ْ41

ْ292

537.6

اهواز

َ40- ْ48 شرقی

َ19- ْ31 شمالی

06:10:05

ْ62.520

----

زیر افق

09:07:09

ْ292

09:24:43

ْ39

ْ289

----

ایلام

َ25- 46ْ شرقی

َ38- ْ33 شمالی

1440

06:06:36

ْ60.754

----

زیر افق

09:07:15

ْ292

09:24:49

ْ37

ْ289

----

بجنورد

َ19- ْ57 شرقی

َ28- ْ37 شمالی

1070

05:13:09

ْ59.177

06:02:04

ْ7

09:06:33

ْ292

09:24:06

ْ46

ْ289

537.2

بندر بوشهر

َ51- ْ50 شرقی

َ59- ْ28 شمالی

06:05:57

ْ63.136

----

زیر افق

09:07:03

ْ292

09:24:37

ْ40

ْ290

----

بندرعباس

َ18- ْ56 شرقی

َ11- ْ27 شمالی

05:49:12

ْ63.662

06:02:38

ْ2

09:06:42

ْ292

09:24:15

ْ45

ْ290

539.4

بیرجند

َ13- ْ59 شرقی

َ53- ْ32 شمالی

1480

05:17:18

ْ61.050

06:02:20

ْ6

09:06:29

ْ292

09:24:01

ْ47

ْ290

538.4

تبریز

َ17- ْ46 شرقی

َ05- ْ38 شمالی

1366

05:54:31

ْ58.713

----

زیر افق

09:07:09

ْ292

09:24:44

ْ37

ْ289

----

تهران

َ24- ْ51 شرقی

َ41- ْ35 شمالی

1110

05:41:55

ْ59.998

06:02:07

ْ1

09:06:56

ْ292

09:24:30

ْ41

ْ289

537.0

خرم آباد

َ21- ْ48 شرقی

َ29- ْ33 شمالی

1200

05:59:54

ْ60.906

----

زیر افق

09:07:08

ْ292

09:24:43

ْ38

ْ289

----

رشت

َ35- ْ49 شرقی

َ16- ْ37 شمالی

10-

05:52:03

ْ60.397

06:02:00

ْ1

09:07:00

ْ292

09:24:34

ْ40

ْ289

536.5

زاهدان

َ52- ْ60 شرقی

َ29- ْ29 شمالی

1373

05:19:31

ْ62.339

06:02:32

ْ6

09:06:22

ْ292

09:23:55

ْ49

ْ290

539.3

زنجان

َ28- ْ48 شرقی

َ40- ْ36 شمالی

1650

05:49:18

ْ59.307

----

زیر افق

09:07:05

ْ292

09:24:39

ْ39

ْ289

----

ساری

َ05- ْ53 شرقی

َ34- ْ36 شمالی

05:38:07

ْ60.418

06:02:05

ْ3

09:06:49

ْ292

09:24:23

ْ42

ْ289

537.0

سمنان

َ23- ْ53 شرقی

َ34- ْ35 شمالی

1130

05:34:15

ْ60.042

06:02:09

ْ3

09:06:49

ْ292

09:24:22

ْ43

ْ289

537.2

سنندج

َ00- ْ47 شرقی

َ19- ْ35 شمالی

1480

05:59:31

ْ60.008

----

زیر افق

09:07:11

ْ292

09:24:45

ْ37

ْ289

----

شهرکرد

َ51- ْ50 شرقی

َ19- ْ32 شمالی

2060

05:50:55

ْ61.089

----

زیر افق

09:07:01

ْ292

09:24:35

ْ41

ْ289

----

شیراز

َ32- ْ52 شرقی

َ37- ْ29 شمالی

1540

05:52:08

ْ62.241

----

زیر افق

09:06:56

ْ292

09:24:30

ْ42

ْ290

----

کرج

َ00- ْ51 شرقی

َ49- ْ35 شمالی

1360

05:42:25

ْ59.829

06:02:06

ْ1

09:06:57

ْ292

09:24:31

ْ41

ْ289

536.9

کرمان

َ05- ْ57 شرقی

َ17- ْ30 شمالی

1845

05:31:37

ْ61.921

06:02:28

ْ4

09:06:38

ْ292

09:24:11

ْ46

ْ290

538.7

کرمانشاه

َ04- ْ47 شرقی

َ18- ْ34 شمالی

1420

06:02:14

ْ60.479

----

زیر افق

09:07:12

ْ292

09:24:46

ْ37

ْ289

----

گرگان

َ26- ْ54 شرقی

َ50- ْ36 شمالی

160

05:30:40

ْ60.103

06:02:05

ْ4

09:06:44

ْ292

09:24:17

ْ43

ْ289

537.0

قزوین

َ00- ْ50 شرقی

َ16- ْ36 شمالی

1290

05:45:18

ْ59.646

06:02:04

ْ1

09:07:00

ْ292

09:24:34

ْ40

ْ289

536.7

قم

َ53- ْ50 شرقی

َ38- ْ34 شمالی

930

05:47:01

ْ60.417

06:02:10

ْ1

09:06:59

ْ292

09:24:33

ْ41

ْ289

537.2

مشهد

َ36- ْ59 شرقی

َ17- 36ْ شمالی

970

05:07:50

ْ68.370

06:02:08

ْ8

09:06:25

ْ292

09:23:58

ْ48

ْ289

537.7

همدان

َ31- ْ48 شرقی

َ48- ْ34 شمالی

1850

05:54:00

ْ68.397

----

زیر افق

09:07:07

ْ292

09:24:41

ْ39

ْ289

----

یاسوج

َ36- ْ51 شرقی

َ40- ْ30 شمالی

1870

05:52:32

ْ61.772

----

زیر افق

09:06:59

ْ292

09:24:33

ْ41

ْ289

----

یزد

َ22- ْ54 شرقی

َ53- ْ31 شمالی

1215

05:39:59

ْ61.488

06:02:22

ْ2

09:06:48

ْ292

09:24:22

ْ43

ْ289

538.1

جالب است بدانید که مناطق شرقی چین و غربی آمریکا در تاریخ 1 خرداد 1391 (16 روز قبل) شاهد عبور ماه از روی سطح خورشید در کسوف حلقوی خواهند بود. با این که فاصله کسوف حلقوی تا گذر زهره کم است ولی جالب است بدانید که گذر عطارد و زهره با گرفت های ماه و خورشید نیز منطبق خواهند بود. ولی انطباق آنها ممکن است هزاران سال به طول انجامد.

چنین اتفاقی برای گذر عطارد در تاریخ 5 ژولای 6757 و سیاره زهره در 15 آوریل 15232 روی می دهد. البته گذر همزمان عطارد و زهره هم که بسیار نادر است در 26 ژولای 69163 میلادی روی می دهد!

پدیده ی نادر گذر زهره از یک طرف و طلوع خورشید و زهره از طرف دیگر خود زیبایی خاصی دارد. ولی اگر این طلوع در بنا یا محل مشهور و یا تاریخی صورت بگیرد بر زیبایی های این پدیده خواهد افزود. طلوع خورشید از بام ایران، دماوند، همواره زیبا و شگفت انگیز است. حال اگر خالی از زهره بر سطح آن باشد، به نظر شما زیبایی این پدیده چقدر خواهد بود؟ آری، منطقه حکیمیه در شرق تهران شاهد طلوعی متفاوت و بسیار زیبا خواهد بود. پس دوستانی که در تهران هستند این پدیده ی زیبا و نادر را از دست ندهند.

در صورتی که این گذر را از دست دهید بایستی تا 20 آذر 1496(105.5 سال دیگر) منتظر بمانید تا شاهد گذر زهره از مقابل خورشید باشید. 8 سال بعد در حالی که پا به قرن شانزدهم شمسی نهاده ایم، جفت بعدی گذر زهره در 17 آذر 1504 روی می دهد و پس از آن جفت بعدی گذر در قرن هفدهم هجری شمسی روی خواهد داد.

برای رصد گذر بایستی از برنامه های خود مطلع باشید. برای مثال اگر پروژه مطالعاتی ندارید می توانید حتی با یک عینک مخصوص رصد خورشید نیز نظاره گر این پدیده باشید. زیرا قطر زهره که در حدود یک دقیقه ی قوسی است در حد مشاهده چشم انسان قرار دارد و حتی نور شدید خورشید نیز کنتراست بیشتری را برای دیده شدن زهره بر روی خورشید فراهم می آورد.

اگر فیلتر در اختیار ندارید می توانید با ساختن یک اتاقک تاریک بزرگ گذر را رصد نمائید. شما می توانید با ایجاد یک روزنه در یک طرف و قرار دادن کاغذ سفید در طرف دیگر اطاقک مستطیلی، گذر را به نظاره بنشینید.

اگر دوچشمی یا تلسکوپ در اختیار داشته باشید می توانید با قراردادن پالایه رصد مخصوص خورشید با زیبایی بهتری گذر را مشاهده نمائید. در صورت داشتن تلسکوپی با موتور ردیاب سعی کنید تا آن را به صورت دقیقی تنظیم کرده تا بتوانید تمامی گذر را بدون دغدغه و لرزش مشاهده نمائید. در این صورت می توانید از چشمی های کانون کمتر برای افزایش بزرگنمائی سود ببرید.

در صورت داشتن دوربین عکاسی می توانید از روش های آفوکال (لنز جدا نشو) و آدابتور (لنز جدا شو) به عکاسی از این پدیده زیبا بپردازید. برای فیلم بردای حتماً به فیلتر و سه پایه دوربین نیاز دارید. البته اگر تلسکوپ با موتور ردیاب در اختیار داشته باشید می توانید فیلم برداری را به صورت قلمدوش انجام دهید.

در زمان گذر می توانیم به یکسری از فعالیت های علمی بپردازیم. از جمله اندازه گیری فاصله زمین تا خورشید (1 وحد نجومی)، بررسی میزان اثر جو و اپتیک در پدیده قطره سیاه، قرص سیاره و همچنین سرعت ظاهری آن را در مدار به دست آورید. همچنین با استفاده از یک تلسکوپ رادیوئی خورشیدی می توانید تغییرات امواج خورشید را در زمان عبور مورد برسی قرار دهید.