در حالی
که کمتر از ۳۰ روز به مهمترین اتفاق نجومی سال ۹۱ باقی مانده است، بحثهای رصدی بین
منجمین آماتور جهت برگزاری هرچه باشکوهتر گذر زهره در سراسر میهن عزیزمان داغتر
از همیشه شده است. با توجه به رسالت کارگروه گذر زهرهی IOTA/ME در مورد اطلاع رسانی هرچه بیشتر در
مورد تمامی ابعاد این رویداد مهم، بر آن شدیم تا در مورد بهترین رصد گاههای این
واقعه بحثی در پیش گیریم تا برای منجمین آماتور راهنمایی لازم در مورد انتخاب رصد
گاه را فراهم کنیم.
با
توجه به نقشهی زیر که با جزئیات هرچه بیشتر تمامی وقایع گذر را در تمامی جهان
پوشش میدهد، میتوان مشاهده کرد که در هیچ کجای ایران برخوردهای اول و دوم زهره
با قرص خورشید دیده نخواهند شد. بنابراین
ما از کل گذر فقط میتوانیم برخوردهای سوم و چهارم را از داخل مرزهای ایران
به ناره بنشینیم. حال بحث بر سر این خواهد بود که کدام منطقه در ایران "
مناسب " برای گذر است؟
به
مانند هر اتفاق دیگر نجومی، پاسخ این سوال به این برمیگردد که قصد شما از رصد
زهره چیست و با چه ابزاری به دیدار این واقعه خواهید رفت؟
بر
اساس دانستههای قبلی میدانیم که طلوع خورشید در طولهای جغرافیایی شرقیتر زودتر
اتفاق میافتد، با توجه به نقشهی فوق متوجه میشویم که در هنگام طلوع خورشید در ایران،
زهره بر روی قرص خورشید قرار گرفته است و در نزدیکیهای اوج خود به سر میبرد،
بنابراین طولهای جغرافیایی شرقیتر "زمان" بیشتری را برای رصد این پدیده
در اختیار خواهند داشت. طبیعتاً یک افق شرقی صاف و بدون گرد و غبار، امکان دیدن این
پدیده را بهتر فراهم خواهد کرد. اما این تفاوت" زمانی " چقدر است؟ با
توجه به محاسبات کارگروه (لازم به ذکر است محاسبات آقای فرد اسپناک از ناسا با
مشکلاتی همراه است که در مقالهای انتقادی به آن پرداخته خواهد شد) زمان طلوع خورشید
در یکی از شرقیترین شهرهای کشور یعنی زاهدان در حدود ۵:۲۰ دقیقه خواهد بود در حالی
که در یکی از غربیترین نقاط کشور یعنی ارومیه، طلوع خورشید در ساعت ۶:۰۲ دقیقه
خواهد بود. بدین شکل فاصلهای ۴۲ دقیقهای بین طلوع خورشید در دو شهر بزرگ در شرق
و غرب کشور وجود خواهد داشت، حال باید دید آیا این ۴۲ دقیقه به قدری مهم و حیاتی
است تا رصد گذر را با مشکل مواجه کند؟ برای این موضوع به پایان گذر در این دو شهر
خواهیم پرداخت. در ارومیه، پایان گذر یا برخورد چهارم در حدود ۹:۲۵ دقیقهی صبح و
در زاهدان در ساعت ۹:۲۳ دقیقه خواهد بود که ارتفاع خورشید در این دو شهر به ترتیب ۳۶
درجه و ۴۹ درجه خواهد بود، اختلافی که با توجه به ارتفاع مناسب در شهرهای غربی،
آنچنان به چشم نخواهد آمد، مخصوصاً زمانی که از ابزارهای قویتری برای رصد استفاده
شود.
حال با
توجه به اینکه در این موقع از سال در شهرهای جنوب شرقی کشور احتمال گرد و غبار بسیار
بیشتر از شهرهای غربی و ارتفاعات است، این اختلاف زمانی و ارتفاع خورشید کاملاً
وابسته به شرایط آب و هوایی در رصد گذر موثر خواهد بود. حتی ممکن است در شهرهایی
با ارتفاع بیشتر به دلیل افق بهتر، کیفیت دید (پدیدهی Seeing) بهتر هم باشد. با این اوصاف کارگروه
گذر زهره منطقهی مشخصی را از نظر رصد پدیده به لحاظ دید یا داده گیری علمی ارجح
نمیداند و تصمیم گیری در مورد مکان رصد را به رصدگر علاقهمند واگذار میکند تا
بر اساس ابزارهای رصدی، امکانات مالی و زمانی و علاقههای سفر، خود در مورد مکان
رصد این پدیده تصمیم گیری کند.
نویسنده:
آیدین محمد ولی پور – مسئول کارگروه ویژه ی گذر زهره IOTA/ME
* منتشر شده در خبرنامه شماره 17 قسمت
خاورمیانه ای IOTA
www.iota-me.com