به نام حق
گزارش برگزاری کنفرانسی با محور
نجوم دوره اسلامی توسط انجمن نجوم دانشگاه بوعلی سینا
انجمن نجوم دانشگاه بوعلی سینا در راستای اهداف خوداقدام
به برگزاری برنامههای متعددی در طول سال تحصیلی 91-90 نموده است گه از جمله مهترین
آنها می توان به کارگاه رویت هلال، رصد و کشف دنبالهدارها و آلودگی نوری اشاره نمود.
هم چنین انجمن به عنوان حسن ختام
برنامههای خود در سال تحصیلی 91-90 کنفرانسی با محور نجوم دوره اسلامی در روز پنجشنبه
مورخ 04/03/1391 به مدت 3 ساعت در سالن سینمای دانشکده علومبرگزار نمود. از این رو
از جناب آقای دکتر حمیدرضا گیاهی یزدی، مدیر گروه تاریخ علم بنیاد دایرةُ المعارف اسلامی
و جناب آقای پویان رضوانی دعوت بعمل آورد تا مباحث خود را در قالب دو سخنرانی به شرح
زیر ارائه نمایند.
سخنرانی اول:
جناب آقای دکتر حمیدرضا گیاهی یزدی
نجوم دوره اسلامی: چشماندازها و زمینههای پژوهشی
در این نشست، جناب آقای دکتر گیاهی یزدی،
نخست به تبیین ابعاد زمانی نجوم دوره اسلامی پرداخت و توضیحاتی را درباره چگونگی تاثیرنجوم
یونانی، هندی و ایران باستان بر نجوم دوره اسلامی عرضه کرد. وی به نقش نهضت ترجمه در
قرن سوم هجری اشاره کرد و با ذکر شواهدی تاثیر وسیع نجوم یونانی را بر نجوم دوره اسلامی
از طریق ترجمه آثاری چون مجسطی بطلمیوس نشان داد. همچنین توضیحاتی درباره ساختار
زیجها (که از مهمترین آثار نجوم دوره اسلامی به شمار می آیند) با تصاویر عرضه
شد. افزون بر این برخی نوآوریهای نجوم دوره اسلامی با تصاویری از نسخههای خطی مرتبط
مورد بررسی قرار گرفت. ایشان به برخی از این نوآوریها در دو حوزه نجوم نظری و محاسباتی
و نجوم عملی ورصدی اشاره کرد.همچنین مباحثی درباره دستاوردهای اخترشناسان مسلمان در
ساخت ابزارهای نجومی و رصدخانهها مطرح شد که عرضه تصاویر متنوع به فهم بهتر موضوع
کمک کرد.
سخنرانی دوم:
جناب آقای پویان رضوانی
ساعتهای آفتابی در تمدن اسلامی و کارگاه ساخت «مُکْحُله» نوعی ساعت آفتابی
دوره اسلامی
در بخش سخنرانی، جناب آقای رضوانی ابتدا
مطالبی در زمینۀ پیشینۀ طراحی و ساخت نمونههای کهنی از ساعت های آفتابی در تمدن های
یونان، روم، مصر، هند و چین بیان شد. در ادامه، با اشاره ای کوتاه به نشانه هایی از
به کارگیری شاخص آفتابی در ایران پیش از اسلام، بحث روی تاریخچۀ ساعتهای آفتابی در
دورۀ اسلامی متمرکز شد. در این زمینه به بخشهایی از گسترۀ تمدن اسلامی که نمونههایی
از ساعتهای آفتابی در آنها به جا مانده، انواع ساعت های آفتابی ساخته شده در دوره
اسلامی، ستارهشناسانی که در تمدناسلامی به تألیف آثاری در زمینۀ طراحی و ساخت ساعتهای
آفتابی همت گماشتهاند و برخی از آثار آنها پرداخته شد. پس از آن به دستاوردهای مسلمانان
در زمینۀ ساخت ساعت های آفتابی و پیشرفت هایی که در دورۀ اسلامی در این زمینه حاصل
شده است و ارتباط ساخت ساعتهای آفتابی با ریاضیات دورۀ اسلامی و علم‌المیقات پرداخته
شد. در پایان به نمونههایی
از ساعتهای آفتابی جدید در مناطق
مختلف جهان اشاره کردند.
در بخش عملی،مطالبی دربارۀ نوعی ساعت
آفتابی مخروطی مربوط به دورۀ اسلامی به نام «مُکْحُله» (به معنایسرمهدان) بیان شد. پس از آن
برگهای بین حضار پخش شد که شکل
گستردۀ مکحله روی آن تصویر شده بود. هر یک از شرکت کنندگان در این کارگاه با استفاده
از این برگه و برش و چسباندن آن، نمونهای کاغذی از این نوع ساعت آفتابی
دورۀ اسلامی ساختند.
در پایان این بخش، روش به کارگیری
این ابزار، با استفاده از نمونههای ساخته شده، در فضای باز محوطۀ دانشکدۀ علوم پایۀ دانشگاه
بوعلی سینا بیان شد.
در انتها جا دارد از اعضای شورای مرکزی انجمن به پاس تلاشهایشان تشکر
و قدردانی نمایم.
اعضای شورای مرکزی انجمن نجوم دانشگاه بوعلی سینا:
فرزاد چگینی
علیرضا یارمحمدی
پیام حافظیان
بهاره نادری
مهسا خالقی
سارا صادقیان
صفورا مرادیان
تنظیم گزارش: فرزاد چگینی ــ دبیر
انجمن نجوم دانشگاه بوعلی سینا همدان
تمامی عکسها از بهزاد قیاسوند