محمود حاج‌زمان: اگر طی چند روز آینده (22 تا 28 اسفندماه)، در میانه گرگ و میش عصرگاهی و در یک آسمان صاف به سمت افق غرب نگاه کنید؛ با اندکی شانس می‌توانید تازه‌ترین مهمان آسمان زمین را ببینید: مهمانی که از اعماق فضا آمده و تنها یک بار در تمام طول تاریخ شانس دیدن آن را خواهید داشت. اما این مهمان چندان پرنور نیست، و بنابراین داشتن دوربین دوچشمی می‌تواند کمک خوبی باشد.
دوست‌داران آسمان شب نزدیک به دو سال است که در انتظار دنباله‌دار Pan-STARRS هستند. در چند هفته گذشته، این دنباله‌دار زینت‌بخش آسمان نیمکره جنوبی بوده و اکنون نوبت مردم ساکن عرض‌های میانی نیمکره شمالی است که از تماشای آن لذت ببرند.
آلن مک‌رابرت می‌گوید: «بهترین زمان برای مشاهده دنباله‌دار حدود 12 و 13 مارس / 22 و 23 اسفند است؛ زمانی‌که هلال ماه در آسمان حضور دارد تا راه را به ما نشان دهد. از اوایل هفته بعد دنباله‌دار رو به کم‌نوری می‌گذارد؛ پس اگر آسمان صاف بود، فرصت را از دست ندهید. تا روز 20 مارس / 30 اسفند، میزان روشنایی آن احتمالا تنها 50 درصد میزان کنونی خواهد بود.»
بهترین زمان برای رصد دنباله‌دار حدود 30 تا 45 دقیقه پس از غروب خورشید است. این پنجره دیداری کوتاه مصادف با وقتی است که پیش از آنکه دنباله‌دار خیلی پایین برود و غروب کند، روشنی آسمان به اندازه‌ای کاهش می‌یابد که برای مشاهده دنباله‌دار کفایت می‌کند.
اگر روز سه‌شنبه به دنبال هلال باریک ماه در پایین افق غربی بگردید، دنباله‌دار Pan-STARRS به اندازه عرض دو تا سه انگشت (البته در امتداد بازوی کشیده شما) در سمت چپ آن قرار دارد. روز چهارشنبه، هلال ماه ضخیم‌تر است و ارتفاع بیشتری دارد. در این روز، دنباله‌دار مذکور را به فاصله حدود عرض یک مشت در زیر هلال ماه می‌توانید پیدا کنید. پس از آن، دنباله‌دار هر روز به تدریج به سمت راست حرکت می‌کند تا اینکه نهایتا کم‌نور و محو می‌شود.
برای مشاهده دنباله‌دار PanSTARRS باید به دنبال ستاره‌ای ریش‌ریش با یک دنباله کوتاه بگردید. استفاده از دوربین دوچشمی دید بهتری به شما می‌دهد. اگر هم در خانه خود تلسکوپ دارید، اکنون وقتش است که آن را بیرون بیاورید و از آن استفاده کنید!
بازدیدکننده‌ای برای تنها یک بار
اخترشناسان این دنباله‌دار را با نام C/2011 L4 (یعنی چهارمین دنباله‌داری که در نیمه دوم ژانویه 2011/خرداد 1390 کشف شد) می‌شناسند تا بتوانند بین آن و دیگر اجرامی که به نام Pan-STARRS خوانده می‌شوند، تمایز قائل شوند. برنامه خودکار نقشه‌برداری آسمان Pan-STARRS در هاوایی، این دنباله‌دار را در ژوئن 2011 / خرداد 1390 کشف کرد؛ زمانی که به صورت نقطه‌ای ریز از دوردست‌های منظومه شمسی رو به زمین حرکت می‌کرد. اگرچه در حال حاضر این دنباله‌دار در نزدیک‌ترین فاصله خود از زمین قرار دارد، اما هنوز هم حدود 170 میلیون کیلومتر با ما فاصله دارد؛ فاصله‌ای که حتی با استانداردهای دنباله‌دارها نیز بسیار دور محسوب می‌شود. به همین دلیل است که با وجود آنکه روشنایی سطح دنباله‌دار به اندازه‌ای هست که بتوان آن را در نور گرگ و میش دید، اما باز هم خیلی کوچک به نظر می‌رسد.
رابرت نایه، ویراستار مجله Sky & Telescope می‌گوید: «چیزی که ما می‌بینیم، بیشتر ستون عظیمی از غبار است که از هسته کوچک دنباله‌دار نشات می‌گیرد و با نور خورشید روشن شده است. هسته دنباله‌دار توپ کثیف یخ‌زده‌ای است که تنها چند کیلومتر قطر دارد. زمانی‌که این هسته به خورشید نزدیک می‌شود، سطح آن گرم می‌شود و بخار شدن بخشی از یخ آن باعث بر جا ماندن غبار و واریزه می‌شود.»
پس از گذراندن میلیون‌ها سال در سرمای اعماق فضا، این نخستین باری است که مدار دنباله‌دار Pan-STARRS آن را به حوالی خورشید می‌آورد. در ماه‌های آینده، دنباله‌دار دوباره از ما دور خواهد شد و دیگر هیچ‌گاه نیز بر نخواهد گشت.
دنباله دار پان استارز در آسمان اصفهان عکس از محمد رحیمی
