پوریا ناظمی http://pourianazemi.com/

امروز برای علاقه مندان و به ویژه شکارچیان سیارات فراخورشیدی روزی به خاطر ماندنی بود. در کنفرانسی خبری، دانشمندان علوم سیاره ای، خبر از کشف دو سیستم سیاره ای جدید دادند. در این منظومه ها که با کمک تلسکوپ فضایی کپلر به دام افتاده اند، سه سیاره فراخورشیدی متغلق به طبقه ابَر زمین ها وجود دارند که در کمبرند حیات ستاره های مادر خود جای گرفته اند. جایی که دما برای وجود آب مایع و شکل گیری حیات – حداقل آنگونه که ما می شناسیم – مناسب به نظر می آید.

سامانه سیاره ای کپلر ۶۲ دربردارنده پنج سیاره به نام های ۶۲b,62c,62d,62e و ۶۲f و سامانه سیاره ای کپلر ۶۹ دارای دو سیاره به نام های ۶۹b و  ۶۹c است. از بین این مجموعه سیاره های سه سیاره ۶۲e,62f و ۶۹c سیاره هایی در رده ابَر زمین ها هستند.

دو مورد از این سیاره ها به دور ستاره ای کوچک تر و خنک تر از خورشید ما در حال چرخشند. کپلر-۶۲-f تنها ۴۰ درصد بزرگتر از زمین ما است و این امر آن را به شبیه ترین سیاره فراخورشیدی کشف و تایید شده به زمین بدل می سازد که در کمربند حیات ستاره مادر خود قرار دارد. حدس زده می شود این سیاره ساختاری سنگی داشته باشد. سیاره کپلر ۶۲-e بر لبه داخلی کمبرند حیات خورشیدش در حال گردش است و اندازه آن ۶۰ درصد بزرگتر از زمین ما تخمین زده می شود. سیاره سوم به نام کپلر – ۶۹ –c که متعلق به منظومه کپلر ۶۹ است حدود ۷۰ درصد ابعاد زمین است و در منطقه  حیات ستاره مادرش که ستاره ای شبیه به خورشید ما است قرار دارد. اگرچه هنوز سیاره شناسان درباره ترکیبات سطحی این سیاره مطمئن نیستند اما این واقعیت که این سیاره در مدت ۲۴۲ روز ستاره خورشید مانند خود را دور می زند آن را در موقعیتی قابل مقایسه با خواهر دوقلوی زمین، سیاره زهره قرار می دهد.

طرحی از سیاره کپلر ۶۹-سی - NASA Ames/JPL-Caltech

درباره وجود حیات برروی این سیاره ها نمی توان مطمئن بود اما وجود آنها در منطقه کمربند حیات و به خصوص دو سیاره منظومه کپلر ۶۲ که در کمربند حیات این ستاره قرار داند این احتمال که حیات در آنها شکل گرفته باشد را ممکن می کند. این سیاره های اکنون شواهد مستحکم تری از سیارات شبیه به زمین در محیط مناسب شکل گیری حیات ارایه کرده اند و بشر یک گام دیگر به پیدا کردن دقلوی فراخورشیدی زمین نزدیک شده است.  

نکته مهم این در این خبر این است که این بار با سیاره هایی مواجه هستیم که نه تنها در محدوده کمبرند حیات و یا بازه مناسب شکل گیری حیات اطراف ستاره مادر خود قرار دارند که از نظر اندازه به زمین بسیار نزدیکند. متاسفانه فناوری امروز ما امکان سفر به این سیاره ها و مشاهده اینکه آیا حیات در آنها شکل گرفته است یا نه را تنها به رویاهای ما فوق سرعت نور ما محدود می کند اما این چیزی از هیجان نزدیک شدن به کشف سیاره ای دقیقا شبیه به زمین در مکانی مناسب برای شکل گیری حیات کم نمی کند.

با این کشف، اما ماموریت کپلر که به تازگی دوره از پیش تعیین شده ماموریتش را به پایان رسانده و برای ۴ سال دیگر مدت ماموریتش تمدید شده است را به یکی از جذاب ترین بازیگران ستاره شناسی معاصر بدل کرده است. به نظر می رسد اینک تنها مساله زمان در پیش باشد و دیر یا زود با خواهیم فهمید که آیا جهان ما سرشار از سیاره هایی مشابه زمین ما با قابلیت توسعه حیات است یا نه؟

تلسکوپ فضایی کپلر نخستین ماموریتی است که به طور بالقوه توانایی تفکیک و به دام انداختن سیاره های فراخورشیدی زمین مانند را دارد. این تلسکوپ فضایی به طور ثابت و دایم از میدان دیدی که شامل ۱۵۰ هزار ستاره است نورسنجی می کند و در این نورسنجی های به دنبال افت احتمالی منحنی نوری ستاره ها به دلیل عبور سیاره های احتمالی از مقابل خط دید ستاره – تلسکوپ می گردد. بدین ترتیب و با روشی که به نام گذر مشهور است کپلر می تواند ستاره هایی که احتمالا میزبان سیاره هایی فراخورشیدی باشند را مشخص کند. البته در این روش تنها سیاره های فراخورشیدی قابل شناسایی خواهند بود که سیاره را در مسیر خط دید تلسکوپ دور بزنند و کسوفی را دربرابر چشمان کپلر به وجود آورند. طبیعی است که این اجتمال وجود دارد تعداد بسیار بیشتری از ستاره ها میزبان سیاره هایی باشند که در خط دید این تلسکوپ وجود ندارند.

طرح منظومه کپلر ۶۲ - NASA Ames/JPL-Caltech

دربین سیاره های اعلام شده کپلر ۶۲-e دوره تناوبی معادل ۱۲۲ روز دارد و دوره تناوب گپلر ۶۲-f 267 روز است. حداقل سه سیاره دیگر این دو را در گردش به دور ستاره مادرشان همراهی می کنند. این سه سیاره در فاصله نزدیک تری به ستاره مادر قرار دارند و به ترتیب هر ۵، ۱۲ و ۱۸ روز یک بار مدار خود به دور این ستاره را تکمیل می کنند. این فاصله نزدیک به ستاره مادر باعث می شود دمای سطحی آنها فوق العاده بالا باشد و در نتیجه شانسی برای شکل گیری حیات – حداقل آن طور که ما می شناسیم – برروی آنها وجود نداشته باشد.

طرح منظومه کپلر ۶۹ - NASA Ames/JPL-Caltech

 ۵ سیاره منظومه کپلر ۶۲ به دور ستاره ای از رده K2 در حال گردش هستند. ستاره ای با عمر حدود ۷ میلیارد سال که اندازه اش تنها دو سوم خورشید و درخشش یک پنجم خورشید ما است. این ستاره در فاصله ۱۲۰۰ سال نوری از ما در صورت فلکی شلیاق قرار دارد.

منظومه کپلر ۶۹ نیز در بردارنده سیاره دیگری به نام کپلر ۶۹b است که اندازه آن دو برابر اندازه زمین تخمین زده می شود و ستاره مادرش را هر ۱۳ روز یک بار دور می زند ستاره مادر این سیاره همچون خورشید ما در رده G قرار دارد و اندازه آن ۹۳ درصد خورشید و درخشش آن ۸۰ درصد خورشید برآورد می شود. این ستاره در فاصله ۲۷۰۰ سال نوری از ما و در راستای صورت فلکی دجاجه قرار دارد.

در طول ماموریت فضاپیما کپلر تا کنون ۲۷۴۰ نامزد برای سیاره های فراخورشیدی پیدا شده است که از این بین تا کنون وجود ۱۲۲ سیاره فراخورشیدی (با کمک داده های کپلر) به تایید رسیده است. بدین ترتیب مجموع کل سیاره های فراخورشیدی که تا کنون کشف شده اند به بیش از ۸۴۰ مورد رسیده است.

 برای مطالعه بیشتر می توانید به این صفحات مراجعه کنید:

http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/news/kepler-62-kepler-69.html

http://planetquest.jpl.nasa.gov/

http://www.nytimes.com/2013/04/19/science/space/2-new-planets-are-most-earth-like-yet-scientists-say.html?pagewanted=all&_r=0

http://carnegiescience.edu/news/new_earthlike_planets_found