همانطور که می‌دانید شکست نور یک
پدیده اپتیکی است که طی آن، نور رسیده از یک شیمنحرف شده و دچار تغییر مسیر می‌شود، این تغییر به علت تفاوت سرعت ایجاد شده در اثر ورود بهمحیط دومبا ضریب شکست متفاوت،رخ می‌دهد.به عبارت دیگر پس از ورود نور به محیط شفاف دوم
رفتار آن دستخوش تغییری می‌شود که نتیجه‌ی آن ایجاد تصاویری با زاویه‌ای متفاوت
است. تصویر زیر به خوبی این پدیده را نمایش می‌دهد.
اما اگر به دنبال تاثیر ملموس‌تری از این پدیده در زندگی
روزمره‌ی‌تان هستید بهتر است ردپای آن را در آسمان پی‌‌گیر شوید.جو زمین خواص اپتیکی
بسیاری دارد که یکی از آن‌ها در نتیجه‌ی شکسته شدن نور پس از ورود به جو نمود پیدا
می‌کند، در این راستا نور رسیده از ماه، خورشید، ستارگان، سیارات و همه‌ی اجرام
آسمانی (فراتر از جو زمین) دستخوش اثر منحرف کننده‌ی ناشی از شکست نور توسط جو می‌شوند،در
نتیجه آن‌ها در ارتفاعی بالاتر از موقعیت واقعی‌خود در کره‌ی سماوی نسبت به خط افق
ظاهر می‌شوند.میزان انحراف نور در افق نسبت به سرسو بسیار بیشتر است چراکه نور‌های
موجوددر افق نسبت به سرسو باید مسیر طولانی‌تری را برای رسیدن به چشم ناظر طی کنند، به این ترتیب
بسته به موقعیت مکانی اجرام آسمانیانحراف نورشان از سرسو تا افق بین 0 الی 5/0(نیم)
درجه متغیراست.
تصویر بالا چگونگی این تغییر
ارتفاع در ستارگان را نشان می‌دهد
در این تصویر برای درک
بهتر، زاویه‌ی شکست اندکی مبالغه آمیز ترسیم شده‌اما در سرسو صحیح است
منبع :http://apollo.lsc.vsc.edu/classes/met130/notes/chapter19/sunrise_set.html ، داخل نویسی مسعود
رضازاده
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد میزان این تغییر
ارتفاع و یا خطا در افق به 5/0(نیم) می‌رسد، در ارتفاع 10 درجه میزان تغییر ارتفاع
جرم حدود 1/0 (یک‌دهم) و در سرسو صفر درجه است.در محاسبات نجومی 5/0(نیم) درجه خطا
مقدار زیادی است که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد، این مقدار خطا و یا تغییر موقعیت
مکانی، در افق به هنگام غروب، موجب حضورکاذب اجرام آسمانی غروب کرده و همچنین طلوع
پیش از موعد (وکاذب) اجرام آسمانی موجود در زیر خط افق، در آسمان ناظر می‌شود.
به این ترتیب پدیده‌ی شکست
نور توسط جو زمین موجب خلق تصاویر کاذبی می‌شود که تعجیل در ظهور و تاخیر در غروب
اجرام آسمانی را به دنبال دارد، این مسئله اتفاق تازه‌ای نیست و همواره اجرام
آسمانی من‌جمله ماه، خورشید و سیارات همراه با این خطای زیاد در افق طلوع و غروب می‌کنند.به
عبارت دیگر ما همواره شاهد طلوع و غروب‌های دروغین هستیم.
خورشید کاذب
با نظر به این که قطر زاویه‌ای ظاهری قرص
خورشید برابر میزان شکست نور در افق یعنی 5/0(نیم) درجه استباید بدانید در تصویر و
تصاویر مشابه زیر شما شاهد خورشید کاذب هستید، در این هنگام خورشید واقعیغروب کرده
است و آنچه دیده می‌شود تصویری کاذب و پوچ است که جو
زمین تحت تاثیر انحراف ناشی
از شکست نور، به گونه‌ای هنرمندانه آن را ساخته است.
مکان
: پلایا.دل کالمن در مکزیک، عکاس : راب برونر، 16 نوامبر 2009
منبع
: http://epod.usra.edu/blog/2009/12/omega-sunrise.html
((تصویر فوق نمونه‌ای مناسب از خورشید کاذب
است.در این گونه تصاویر گاهی خورشید به شکل حرف الفبای یونانی امگا (Ω) دیده می‌شود، بخش زیرین، که شکل امگا را
موجب می‌شود در واقع در نتیجه‌ی ادغام قسمت بالای خورشید واقعی با خورشید کاذب است
که در زیر افق قرار دارد.)) {منبع این
قسمتکه در پرانتز قرار داده شده مجله‌ی اسکای اند تلسکوپ است که در قسمت منابع
آدرس آن آمده است}
شکل زیر موقعیت‌های خورشید
کاذب و واقعی را نسبت به هم در دو زمان طلوع و غروب نمایش می‌دهد.
منبع : http://apollo.lsc.vsc.edu/classes/met130/notes/chapter19/sunrise_set.html ، داخل نویسی مسعود
رضازاده
منابع
http://astrobob.areavoices.com/tag/refraction/(به اواسط صفحه اینترنتی منبع مراجعه شود)
http://www.skyandtelescope.com/observing/objects/daylightphenomena/3381771.html?showAll=y(به پاراگراف سوم از پایین در صفحه اینترنتی منبع مراجعه شود)
http://apollo.lsc.vsc.edu/classes/met130/notes/chapter19/sunrise_set.html (توضیحات زیر عکس)
کتاب
نجوم به زبان ساده ص