باسمه تعالی

گزارش رویت هلال رمضان 1434

موسسه علوم آسمان مهر و خانه نجوم پروفسور گنجی

موسسه علوم آسمان مهر از سمن های تحت نظارت استانداری خراسان جنوبی و اداره کل ورزش و جوانان خراسان جنوبی، به همراه خانه نجوم پروفسور گنجی، همانند بسیاری از گروههای نجومی کشور در تاریخ 17 و 18 تیر 1392 اقدام به برگزاری برنامه ای جهت رویت هلال ماه مبارک رمضان سال 1434 هجری قمری نمود.

در این رویت هلال که برنامه ریزی های آن از حدود یک هفته قبل شروع شده بود، با توجه به پیش بینی های تحلیلی این رویت در محدوده ی جغرافیایی خراسان جنوبی که به نسبت مناطق جنوبی ایران شرایط رصدی دشوارتری داشت، رفتن به محل رصدگاه از شب قبل و تنظیم ابزارها به کمک ستارگان آسمان شب (قطبی و الاین کردن جهت استفاده از سامانه ی جستجوی خودکار مقر تلسکوپ ها) در دستور کار قرار گرفت.

با توجه به شرایط آب و هوایی خراسان جنوبی در این محدوده ی زمانی از سال و وجود گرد و غبار و بادهای شدید (تحت تاثیر بادهای 120 روزه) و همچنین شرایط خاص این هلال، دو رصد گاه برحسب اولویت انتخاب شدند. اولویت اول، رصدگاه سه قلعه به دلیل داشتن موقعیت و افق مناسب و سابقه ی خوب آب و هوایی در این بازه ی زمانی و اولویت دوم، ارتفاعات روستای بُجد به دلیل داشتن ارتفاع و افق مطلوب و دسترسی سریع و آسان به امکانات و شهر.

پس از به نتیجه نرسیدن پیگیری های بسیار برای جلب حمایت های لازم جهت برگزاری برنامه در رصدگاه سه قلعه، رصدگاه روستای بُجد (اولویت دوم تیم) برای برگزاری این برنامه انتخاب شد.

مکان انتخاب شده برای استقرار تیم رویت هلال

مطابق برنامه، مقرر شد تیم از شب قبل جهت تنظیم مناسب ابزارها برای رویت هلال در رصدگاه مستقر شود. پس از بررسی میزان دشواری رویت هلال و ابزارهای مورد نیاز، گزینه های زیر از میان ابزارهای موسسه علوم و خانه نجوم، جهت به کارگیری در این برنامه در نظر گرفته شدند :

1- تلسکوپ 12 اینچ اشمیت کاسگرین مید با پایه ی جستجوگر خودکار (Meade 12 Inch LX200 GPS)

متعلق به خانه ی نجوم پروفسور گنجی بیرجند

2- تلسکوپ 10 اینچ نیوتنی اسکای واچر (Sky Watcher 10 Inch Imaging Newtonian Tube)

سوار بر مقر استوایی ای کیو 6 با قابلیت جستجوی خودکار (Sky Watcher EQ6 Pro)

متعلق به مؤسسه علوم آسمان مهر

3- دوربین دو چشمی 100*25 نایت اسکای (NightSky 25*100 Binocular)

 متعلق به آقای ابراهیم عطایی از اعضای مؤسسه علوم آسمان مهر

افراد زیر نیز از میان اعضای موسسه ی علوم آسمان مهر برای شرکت در این برنامه اعلام آمادگی کردند :

محسن الهامیان (مدیر موسسه) ، ابراهیم عطایی (دبیر علمی موسسه)، محمد حسین محسنی (دبیر نشست های ماهانه)، امیرحسین دقیقی (مدیر علمی بخش نجوم)، مصطفی آخوندی (مدیر گروه ابزارهای اپتیکی و عکاسی بخش نجوم)

همچنین جناب آقای دکتر ناصری، مسئول ستاد استهلال بیرجند، برای حضور در این برنامه موافقت نمودند.

بر اساس زمان بندی تعیین شده، ساعت 19:15 روز 17 تیر، تیم رویت هلال موسسه علوم به سمت رصدگاه تعیین شده حرکت کرد و در ساعت 19:45 به محل رصدگاه رسید. با توجه به اینکه زمان رسیدن به رصدگاه با غروب خورشید همزمان بود، گروه به بررسی افق طبیعی و میزان غلظت غبار در جهت غرب پرداخت تا آگاهی بهتری از وضعیت احتمالی رویت هلال در غروب روز بعد داشته باشد. این مسئله از جهت اخبار رسیده در مورد احتمال طوفان گرد و غبار در خراسان جنوبی حائز اهمیت بود. بررسی های گروه نشان از میزان اندک غبار (حدود یک لایه 3 درجه ای) در افق غربی داشت و احتمال وضعیت نا مناسب افق به دلیل طوفان گرد و غبار را کم کرد.

حضور در رصدگاه، ساعت 20 روز قبل 

برپاکردن چادر و سایر تجهیزات، ساعت 22 روز قبل 

با تاریک شدن هوا و بررسی های ابتدایی وضعیت رصدگاه، رأس ساعت 22:00 گروه مشغول به برپا ساختن ابزارها شد. با توجه به لزوم تنظیم دقیق ابزارها، این مسئله وقت گروه را تا ساعت 03:30 بامداد 18 تیر گرفت. همچنین گروه از این زمان جهت انجام آخرین بررسی ها و هماهنگی های پیرامون برنامه های در نظر گرفته شده و تکنیک های رصدی در مورد رویت هلال استفاده کرد.

استقرار، آماده سازی و تنظیم دقیق ابزارها، ساعت 2 بامداد 

به دلیل خاکی بودن بستر تعیین شده برای استقرار ابزارها و عدم دسترسی به سکوی سیمانی، از موارد مهمی که باید انجام می گرفت، جایگذاری قطعه های سرامیک و یا موزاییک در زیر سه پایه ی ابزارهای مجهز به سامانه ی جستجوی خودکار (GoTo) یعنی همان تلسکوپ های 10 و 12 اینچ بود. این کار از فرو رفتن ناخواسته ی سه پایه ها در خاک، پس از تنظیم دقیق ابزارها و در نتیجه کاهش دقت سامانه ی جستجوی خودکار مقر تلسکوپ ها جلوگیری می کرد. همچنین نحوه ی چینش ابزارها به موازات خط شمال و جنوب بود تا در هنگام تلاش برای مشاهده ی هلال در افق غربی، دید یک ابزار توسط دیگری تحت تأثیر قرار نگیرد .

یکی دیگر از تکنیک های استفاده شده در این بازه، تنظیم فوکوس ابزارها با چشم رصدگرهای تعیین شده بود. تنظیم و قفل کردن فوکوس هر ابزار با چشم یک رصدگر از شب قبل، باعث می شود که در روز رویت هلال نیاز به تنظیم فوکوس با استفاده از خورشید (البته به کمک فیلترهای خورشیدی استاندارد) یا سیاره ی زهره نباشد و در نتیجه زمان برای تمرکز کامل بر روی رویت هلال ذخیره می شود.

در نهایت نیز پس از اتمام کار تنظیم، تلسکوپ ها در حالت پارک قرار گرفتند تا ضمن خاموش کردن مقرها و منبع تغذیه جهت حفظ باتری، تنظیمات انجام شده در مقرها ذخیره و حفظ شوند.

گروه برای جلوگیری از آسیب دیدن ابزارها در زیر نور خورشید، چتری 2.5 متری را به عنوان سایبان در نظر گرفته بود، اما از حدود ساعت 7:30 صبح 18 تیر، بر خلاف انتظار گروه، باد نسبتا شدیدی در جهت شرق به غرب شروع به وزیدن کرد که این مسئله باعث شد دیگر امکان استفاده از این سایبان میسر نباشد.

استقرار چتر به عنوان سایه بان جهت حفاظت از ابزارها در برابر تابش خورشید، ساعت 7 بامداد

وزش باد بسیار شدید و ناکارآمدی چتر، ساعت 8 بامداد

اولین بازه ی زمانی تلاش برای رویت هلال رأس ساعت 10:24 انجام شد و تا ساعت 13:00 ادامه داشت. اما به دلیل شدیدتر شدن باد که منجر به لرزش شدید ابزارها می شد، نتیجه ای حاصل نگشت. پس از بازه ی استراحت یک ساعته، گروه حدود ساعت 14:00 برای تلاش بعدی خود آماده شد. مطابق گزارش افراد محلی، انتظار بر این بود که شدت باد از ساعت 14:00 به بعد، به شکل محسوسی کم شود. اما با ادامه ی کار هیچ تغییری در شدت باد ایجاد نشد و همچنان تا حدود ساعت 18:00 باد شدیدی در منطقه وجود داشت.

تلاش برای رویت هلال، ساعت 19

با حرکت خورشید به سمت غرب، رفته رفته بر میزان غلظت غبار در افق غربی افزوده شد و ما شاهد غباری به مراتب بیشتر از آنچه در غروب روز قبل مشاهده کردیم، بودیم. این غبار زیاد و روشن شدن پس زمینه ی آسمان به دلیل نور خورشید، بر مشکلات گروه افزود و با وجود کاهش شدت باد، مشکلات جدیدی گریبان گیر گروه شده بود.

تلاش اصلی گروه از حدود ساعت 18 با اضافه شدن جناب آقای دکتر ناصری (مسئول ستاد استهلال بیرجند) و آقای ابراهیم عطایی (دبیر علمی موسسه علوم آسمان مهر) آغاز شد و دوربین دو چشمی 100*25 آقای عطایی و دوربین نقشه برداری تئودولیت آقای دکتر ناصری نیز به جمع ابزارها پیوست.

تلاش برای رویت هلال با تمام ابزارها و امکانات موجود، ساعت 19

متاسفانه باد شدیدی که از صبح تا عصر می وزید، باعث به هم خوردن تنظیم (Alignment) تلسکوپ 12 اینچ اشمیت کاسگرین گروه در حوالی ساعت 18:00 شد و ما تنها با یک تلسکوپ (10 اینچ نیوتنی) به بررسی محل دقیق هلال ماه با استفاده از سیستم جستجوی خودکار (Go To) پرداختیم. پس از آن، از 12 اینچ اشمیت کاسگرین و دوچشمی 100*25، با جارو کردن محدوده ی حضور هلال ماه برای مشاهده ی هلال استفاده شد. این محدوده با استفاده از نرم افزارهای آسمان مجازی نصب شده بر روی گوشی های هوشمند و با کمک مبنا قرار دادن سیاره ی درخشان زهره تخمین زده می شد. با دوربین تئودولیت نیز پس از تنظیم درجه ی سمت و ارتفاع آن با سیاره ی زهره و استخراج سمت و ارتفاع ماه در هر دقیقه از نرم افزارهای نجومی و پیاده سازی آن روی دوربین، به تلاش برای مشاهده ی هلال ادامه دادیم.

لحظه ی غروب خورشید و آغاز بازه ی 31 دقیقه ای، بهترین و آخرین فرصت رویت هلال، ساعت 19:39

آخرین و یکی از بهترین شانس های گروه در مدت زمان مکث ماه، یعنی حدود نیم ساعت پس از غروب خورشید در ساعت 19:44 بود که متاسفانه با وجود تلاش گروه، به دلیل افزایش بسیار زیاد غلظت غبار در افق غربی، یعنی محل حضور هلال ماه، نتیجه ای حاصل نشد و گروه به کار جستجوی هلال ماه در ساعت 20:15 پایان داد. بدین ترتیب برنامه ی رویت هلال رمضان سال 1434 قمری که حدود یک هفته برای برگزاری آن توسط موسسه علوم آسمان مهر و خانه نجوم پروفسور گنجی برنامه ریزی شده بود، با همه ی سختی هایش پس از 26 ساعت تلاش مستمر خاتمه یافت.

لحظاتی پس از غروب ماه، پایان برنامه و عدم رویت هلال ماه به دلیل وجود غبار شدید در افق، ساعت 20:19 

عکس دسته جمعی پایان برنامه رویت هلال رمضان 1434، ساعت 21

با تشکر از همه ی افراد و سازمان هایی که برای برگزاری این برنامه ما را یاری نموند.

به امید موفقیت در برنامه های آتی، به پشتوانه ی تجربیات حاصل از این برنامه . . .  .