160.000 سال نوری دورتر در صورت
فلکی ماهی زرین (Dorado) منطقه شگفت انگیزی وجود دارد که ستارگان در آنجا در حال تولد و
مرگ اند.
ابر ماژلانی بزرگ (NGC 2074) یکی از نزدیک ترین کهکشان های گروه
محلی به کهکشان راه شیری است. اخترشناسان به تازگی توانستند ، با بهره گیری از تلسکوپ بسیار بزرگ سازمان فضایی
اروپا (ESO Very Large Telescope) به مشاهده و بررسی بسیار دقیق یکی از مناطق کمتر شناخته شده آن
به نام سحابی سر اژدها (NGC2035) بپردازند. تصاویر تهیه شده اخیر، ابرهایی از گاز و غبار را نشان می دهند، جایی که ستارگان جدید داغ متولد
می شوند و طی این فرایند محیط اطراف خود را به شکل عجیبی تغییر می دهند.. و این کل
ماجرا نیست با نگاهی دقیق تر به این تصاویر شاهد تاثیرات مرگ ستارگان نیز خواهیم
بود.
منطقه ای که در تصویر مشاهده می شود تنها بخش بسیار کوچکی
را نشان می دهد و ما زمانی به وسعت آن پی می بریم که بدانیم همین بخش کوچک صدها
سال نوری عرض و کهشان مادر یعنی ابر ماژلانی بزرگ گستره ای برابر 14000 سال نوری
دارد، اما با این همه وسعت بازم هم، ده برابر از کهشان راه شیری ما کوچکتر است.
علارغم فصله بسیار زیاد چشم انسان می تواند بسیار از نقاط
درخشان آن از جمله سحابی رتیل که یک زایشگاه ستاره ای است را ببیند. اما سحابی
نشری سر اژدها تنها با استفاده از تلسکوپ های بسیار بزرگ زمینی که پیش از این ذکر
شد قابل مشاهد است. در این سحابی ستارگان
جوان مقادیر زیادی پرتو داری انرژی از خود ساطع کرده و باعث درخشش ابرهای اطراف
خود می گردند. این پرتو ها الکترون های اطرف اتم های موجود در گاز را دور می کنند،
این اتم ها مجددا با سایر اتم ها ترکیب شده و مقادیری نور تولید می کنند. غبار
تاریکی که در این بین در حال چرخش اند با
جذب نور سایه های عمیقی ایجاد کرده و باعث بوجود آمدن کنتراست در ساختار سحابی می شوند.
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، با نگاهی عمیق تر به
تصویر می توان به وجود فرایند های دیگری نیز پی برد که به صورت موازی در حال انجام
گرفتن اند. در سمت چپ تصویر نتیجه یکی از خشن ترین رویداد های کیهان را مشاهده می
کنید، انفجار یک ابرنواختر. SNR
0536-67.6. غبار و گازهای باقی مانده یک
ستاره است. شاید زمانی که این ستاره در حال مرگ بوده، با انفجار ابرنواختری خود
چنان نوری تولید کرده حتی کهکشان ابر ماژلانی بزرگ را نیز درخشان کرده و طی چند
هفته یا چند ماه تاریک برای همیشه تاریک گشته اما تاثیری جاودان از خود به
یادگار گذاشته است.
برای رصدگران نیمکره جنوبی زمین یکی از چهاره کهکشان نزدیک به ما که با چشم غیر مسلح در آسمان تاریک قابل رویت می باشد، ابر ماژلانی بزرگ است. کهکشانی نامنظم که به تنهایی جلوه های
بسیاری از زیبایی و شگفتی کیهان را در خود جای داده است. دریانوردان و سیاحان قدیم
عرب که از دیرباز به سواحل شرقی قاره آفریقا در رفت و آمد بودند، نخستین کسانی بودند
که با ابر ماژلانی بزرگ و ابر ماژلانی کوچک آشنا شدند.نخستین اشاره مستند
به ابر ماژلانی بزرگ توسط ستاره شناس
ایرانی، عبدالرحمان صوفی در کتاب صورالکواکب در حوالی سال ۹۶۴ میلادی انجام
شده است. عبدالرحمان صوفی نیز در واقع در کتاب صورالکواکب رصد آنها را گزارش می‌کند. نهایتا بین سال های ۱۵۰۳-۱۵۰۴ آمریگو وسپوچی کاشف و نقشه نگار ایتالیایی در سومین سفر دریایی
رصد این جرم آسمانی را ثبت کرد.
مهرشاد مروجی