روزنامه نگار علمی ایرانی مقیم روسیه و برنده جایزه ترویج علم 1392 از پیگیری ارسال محموله ایرانی تازه به فضا پس از قرآن و مجموعه مینیاتورهای استاد فرشچیان خبر داد.

سیروس برزو که پس از قریب دو سال زندگی در ایران بار دیگر به روسیه بازگشته است در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی ایسنا ضمن اعلام این مطلب نگاهی داشت به برخی رخدادهای مهم فضایی در سال میلادی گذشته.

2013، سال مرگ و میر فضانوردان

وی، سال 2013 را با تاسف، سال مرگ و میر فضانوردان عنوان کرد و با اشاره به مرگ هشت فضانورد از کشورهای مختلف در این سال اظهار داشت: از جمله فضانوردانی که در سال گذشته فوت کردند مالکوماسکاتکارپنتر، دیمیتری زایکین و الکساندر سریبروف بودند که دو نفر اول از اعضای نخستین گروه فضانوردان آمریکا و شوروی در آغار عصر فضا به حساب می آمدند اما نفر سوم یکی از فضانوردان مطرح شوروی بود. گرچه هر یک از این کیهان نوردان در پیشبرد فناوری فضایی زحمت های زیادی کشیده اند اما در بین آنها الکساندر سریبروف یک استثنای بی مانند بود. او از طراحان طراز اول سامانه های فضایی به شمار می رفت که خود چند بار به فضا سفر کرد و تجربه های بسیار خوبی اندوخت که در طراحی سامانه ها از آنها بهره گرفت.

سریبروف، راهپیمایی های مختلفی در فضای آزاد کیهانی داشت و در جریان یکی از همین نوع فعالیت ها متاسفانه ریه اش دچار مسمویت گازی شد. وی سال ها از این مشکل در عذاب بود و بار ها تکه هایی از ریه او را ضمن جراحی برداشتند. این عمل های مکرر و مشکل سلامتی به تدریج او را ضعیف و ضعیف تر کرد و ظاهرا در 12 نوامبر2013 منجر به سکته قلبی و درگذشت او شد.

برزو خاطرنشان کرد: سریبروف علاوه بر آن که دانشمندی بزرگ و مهندسی توانا بود، صفات انسانی بسیاری داشت و مرگش، غمی بزرگ را بر دل کسانی که او را از نزدیک می‌شناخت نشاند. او علیرغم آن که از بیماری رنج می برد همیشه خندان بود و با شوخی هایش انرژی مثبت به دیگران منتقل می کرد.

خاطرم هست زمانی که قرار بود افرادی را برای طرح مارس-500 انتخاب کنند و شش نفر به مدت 500 روز در یک محل مخصوص کاملا ایزوله شوند، او در جمعی که تعداد زیادی از فضانوردان حضور داشتند با اشاره به من گفت: بچه ها بیایید پیشنهاد کنیم سیروس را هم در این گروه بگذارند و بعد در پاسخ به تعجب من و دیگران ادامه داد: در این صورت می‌توانیم مطمئن شویم که تا 500 روز خیالمان از مزاحمت های او راحت خواهد بود!

2013، سالی پرکار برای سایوز

وی تصریح کرد: البته خبرهای خوش زیادی هم در سال گذشته در زمینه فضانوردی سرنشین دار وجود داشت از جمله بازگشت همراه با موفقیت سایوز های تی.ام.آ6 ام، تی.ام.آ7 ام و تی.ام.آ8 ام پس از انجام تمام برنامه های پیش بینی شده برای آنها و پرتاب ناو های کیهانی سایوز تی.ام.آ9 ام، سایوز های تی.ام.آ10 ام و سایوز های تی.ام.آ11 ام روسی که البته سرنشینانی از کشور های مختلف را به ایستگاه فضایی بین المللی رساند و پرتاب شنجو-10 چین که سه نفر از جمله دومین زن فضانورد چین را به مدار زمین برد. این گروه در ایستگاه مداری تیانگون فعالیت داشتند.

سایوز کی بازنشسته می شود؟

برزو در پاسخ به این سوال که آیا روس ها تصمیم ندارند ناو کهنه سایوز را کنار بگذارند، گفت: روس‌ها البته چنین تصمیمی دارند و مدت ها است که بر روی طرح های دیگر کار می‌کنند اما واقعیتش را بخواهید ناو سایوز سفینه بی نظیری است که پیدا کردن نمونه بهتری از آن بسیار دشوار است. البته ظاهرا روی اصل قضیه به توافق رسیده و طرح اولیه آن آماده است اما بنا به گفته کارشناسان بعید است ساخت و پرتاب آن زودتر از پنج سال طول بکشد. ظرفیت این ناو حداکثر می تواند شش نفر باشد و توانایی استفاده مجدد را هم داراست. البته بعضی از مهندسان شرکت انرگیا که هم سازنده ناو سایوز است و هم قرار است سفینه جدید را بسازد، طرح بسیار جالبی دارند که شبیه به طرح ناو جدید است و برای پرتاب آن می توان از موشک سایوز هم بهره برد.

سایوز

ناسا تا کی سر بار روس‌ها خواهد بود؟

وی همچنین در پاسخ به این سوال که ناسا از چه تاریخی قرار است پروازهای سرنشیندار خود را از سر بگیرد، اظهار داشت: ناسا فعلا دست شرکت های به اصطلاح خصوصی را در مسابقه ساخت ناو های سرنشیندار باز گذاشته و قرار است از این سفینه ها در آینده استفاده کند. البته با توجه به وضعیت مالی دولت آمریکا و کم شدن بودجه ناسا، این سازمان بعید است که خود بتواند در آینده ای نزدیک در زمینه ناوهای سرنشیندار وارد عمل شود و در آینده هم یا به ناو های روسی متکی خواهد بود و یا سفینه هایی که شرکت های خصوصی می سازند. تاریخ دقیقی برای بهره برداری عملی و واقعی از این ناوها هم مشخص نیست چون هر کدام از آنها باید مراحل آزمایشی پیچیده ای را پشت سر بگذارند تا کاملا از ایمنی بودنشان اطمینان حاصل شود.

به عقیده برزو، ناسا در مجموع با سردرگمی عجیبی رو برو است شبیه چیزی که روس ها بعد از فروپاشی شوروی داشتند چون با آمدن اوباما، برنامه ریزی تازه ای در ناسا شکل گرفت و بعد با بحران مالی در آمریکا و حتی تعطیلی کوتاه مدتی که ناسا دچار آن شد، نوعی ناامیدی به برخی دستگاه های آن حاکم شد. اینگونه ضربه ها گرچه خود می تواند کوتاه مدت باشد اما پس لرزه های طولانی مدت دارد.

یکه تازی چین در برخی حوزه های فضایی طی 10 سال آینده بعید نیست!

پیشگام ترویج دانش فضایی در ایران در عین حال وضع چینی ها را خوب ارزیابی کرد و گفت: دستگاه برنامه ریزی فضایی چین، برنامه خوبی را در پیش گرفته و از ثبات مالی نسبتا مناسبی هم برخوردار است. برنامه بسیار دقیق و خردمندانه طرح شده و قدم به قدم پیش می رود. اگر این روند ادامه پیدا کند هیچ بعید نیست که طی 10 سال آینده نه تنها همپای آمریکا و روسیه در فضا جولان دهد بلکه در زمینه هایی ممکن است بر آنها برتری هم پیدا کند. الان چه در زمینه سرنشیندار و چه بدون سرنشین، سرعت قدم هایی را که برداشته قابل مقایسه با دهه 1960 و 1970 آمریکا و روسیه نیست. بعد از چند تجربه دیگر در تیانگون-1 ایستگاه فضایی بعدی خود را در مدار قرار خواهد داد که مانند ایستگاه‌های فضایی میر و بین المللی از واحد های جداگانه ای درست شده و قابل توسعه است و چه بسا در آن را یا لااقل واحد هایی از آن را بر روی همه کشور ها باز خواهد گذاشت و با جذب سرمایه از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی و با دیدی باز تر، خیلی زود خواهد توانست نظر بسیاری را جلب کند.

فضانوردان چین

زورگویی آمریکایی‌ها در فضا!

برزو تصریح کرد: روس ها در دهه 1990 و بعد از فروپاشی به دلیل مشکلات مالی مجبور شدند شروطی را که آمریکایی ها برای کار مشترک در ایستگاه فضایی بین المللی گذاشته بودند را بپذیرند. به طور مثال آنها اجازه ندارند اتباع هر کشوری حتی اگر در چارچوب کاری خودشان می گنجد را به عنوان فضانورد به ایستگاه فضایی بین المللی ببرند. این حساسیت ها حتی زاویه های تنگ تری دارد. مثلا فضانوردی به عنوان وسایل شخصی خودش، هدیه یا شیئی را از طرف یک دوست به فضا می برد و در آنجا از طرف فضانورد آمریکایی مورد بازخواست قرار می گیرد. این یعنی سلب آزادی هایی که در مجتمع مداری میر که یک ایستگاه فضایی "خودی" محسوب می شد داشتند و حالا ندارند. یا فلان کارخانه ای که تا بعد از فروپاشی شوروی درش بر روی مثلا ایرانی ها باز بود امروز اجازه ندارد ایرانی ها را حتی برای بازدید از موزه اش دعوت کند. بسیاری از این سلب آزادی ها بر می گردد به همان قرارداد ها. این ها مشکلاتی است که روس ها دارند و چینی ها نخواهند داشت.

این روزنامه نگار علمی در ادامه در ارزیابی وضعیت هندی ها در عرصه فضا به ایسنا گفت: هندی ها بسیار هوشمندانه پیش می روند. البته نباید توقع داشت که بتوانند به این زودی ها به پای چینی ها برسند اما قدم هایشان محکم و حساب شده است.

زمینه سازی برای ارسال محموله ایرانی بعدی به فضا

برنده جایزه ترویج علم سال 1392 که پس از اقامتی دو ساله در ایران به تازگی بار دیگر به روسیه برگشته در پاسخ به این سوال که آیا سفرش کوتاه خواهد بود یا مدت طولانی در روسیه خواهید ماند، گفت: فعلا برای مدت چند ماه به روسیه برگشته ام اما ماندن یا برگشتم بستگی به شرایط کاریم در ایران و یا زمینه های فعالیتم در اینجا دارد. البته شرایط کاری در اینجا فراهم تر است. در همین مدت حدود یک ماهی که در روسیه بودم و تنها توانستم فقط یک هفته به مسکو بروم ملافات های متعددی داشتم و توانستم با بیش از 10 فضانورد نشست و گفتگو داشته باشم که از جمله می توانم به صحبت با سرگئی کریکالف، فضانورد کهنه کار و سرپرست فعلی مرکز آموزش فضانوردان واقع در شهرک ستارگان، ملاقات با رئیس موزه یادمان های فضایی در مسکو، مصاحبه الکساندر کالری، فضانورد با سابقه ای که قرآن را به فضا برد، همچنین زمینه سازی برای محموله ایرانی بعدی که راهی فضا می شود و فعلا بنا به دلایلی از ذکر جزئیات آن معذورم و به موقع اعلام می کنم.

برزو در مدت اقامت در ایران هم روزهای پرکاری داشت؛ برگزاری چند نمایشگاه فضایی، راه اندازی نخستین موزه نمایشگاه فضایی خاورمیانه در فرهنگسرای اشراق، حضور در برنامه تلویزیونی آسمان شب و مهمتر از همه دریافت جایزه ترویج علم در ایران.

به عقیده وی، اما این موارد تنها یک روی سکه است و باید دید که این فعالیت ها در چه شرایطی انجام شده و به چه بهایی و ثمره آن چیست.

برزو گلایه کرد: به طور مثال در مورد نمایشگاه ها باید عرض کنم برگزاری آنها به جز صدمه مالی و مادی برای من چیزی نداشته است. مبالغی هزینه کردم، برخی اشیاء گم شدند و برخی هم صدمه دیدند. برخی ارگان های حتی دولتی از سادگی بنده سوء استفاده کردند و تنها با وعده و وعید و بدون بستن قرارداد از من خواستند برایشان نمایشگاه بگذارم و بعد به قولشان وفا نکردند و بنده ماندم و هزینه ای که کرده بودم. مثلا در دومین کنگره سراسری طب هوافضا و زیرسطحی که از 23 آبان سال گذشته زیر نظر دانشکده طب هوافضا وابسته به دانشگاه پزشکی ارتش برگزار شد از من خواستند نمایشگاهی بگذارم و الان بیش از یک سال گذشته و هنوز بدقولی ها ادامه دارد.

سیروس برزو

وی خاطرنشان کرد: راه اندازی نخستین موزه نمایشگاه فضایی خاورمیانه در فرهنگسرای اشراق نیز تنها به لطف مسوول علاقمند و دلسوز این فرهنگسرا و در حقیقت با روابط شخصی انجام شد. قرار بود ماهنامه آسمان شب حامی مالی باشد که متاسفانه به دلیل شرایط بحرانی پیش آمده در صنعت چاپ، این ماهنامه نتوانست تعهدات مالی اش را به طور کامل انجام برساند و من مجبور شدم مبلغ سنگینی قرض کنم و هنوز نتوانسته ام این مبلغ را برگردانم. در مورد همکاری با برنامه آسمان شب گرچه کار با موفقیت ادامه دارد و من قبل از آمدن، هشت برنامه کوتاه ضبط کردم تا به تدریج پخش شود اما می دانم تلویزیون نتوانسته گشایش مالی برای تهیه کننده این برنامه فراهم کند و اما جایزه ترویج علم، واقعیتش را بخواهید، در سن و سال بنده گرفتن مراسم بزرگداشت و دادن جایزه و از این قبیل کار ها، اگر ثمرات اجتماعی مفید نداشته باشد، برای شخص خودم، جذابیتی ندارد. دوستانی که در همان جلسه اهدای جایزه بودند دیدند که من تنها به خاطر حرمت گذاشتن به بزرگان حاضر در جلسه جایزه را گرفتم و گرنه اصل جایزه گرفتن بدون پیامدهای اجتماعی برای من بی معنا است.

برزو درباره این پیامدها گفت: به نظر من این پیامدها باید شدت گرفتن ترویج علم با حمایت نهاد ها و سازمان های ذی ربط باشد. به طور مثال خود همین انجمن ترویج علم نباید قضیه را با دادن این جایزه ختم کند. باید وسیله ای فراهم کند که برندگان جایزه در دبستان ها، دبیرستان ها، دانشکده ها، مساجد و محافل مختلف حضور یابند و مردم به دانش اندوزی تشویق کنند. باید تلویزیون را وادارد که با این افراد مصاحبه شود و با ارائه مطالبی در زمینه های تخصص خود سطح علمی جامعه را بالا ببرند. باید پشتوانه این افراد شوند تا موسسات و ارگان های دولتی را مجبور کنند تحرک بیشتری در همکاری با آنها داشته باشند. باید راه هایی را پیدا کند که ارگان های مربوطه در دادن امتیاز نهاد های مردمی (ان.جی.او) ها به آنها امتیاز بدهند. این کارها باعث تقویت موقعیت خود انجمن ترویج علم می شود. از طرف دیگر خبر مربوط به دادن جایزه ترویج علم باید انعکاس وسیعتری در جامعه داشته باشد.