در روز نجوم منجمان آماتور (و گاهی حرفه ای) تلاش می کنند عموم مردم را با زیبائیهای آسمان آشنا کنند ، برخی از مردم تصور می کنند " علم" چیز پیچده ای بوده و متعلق به دانشمندان است و از ارتباط آن با زندگی روزمره و زیبائیهای آن در محیط اطرافشان اطلاعی ندارند. در روز نجوم می توان تا حدی فاصله میان محققان ، دانشمندن و مردم را کم تر کرد.
در برخی از کشورها، یک یا چند روز درهای آزمایشگاهها و رصدخانه ها به روی مردم عادی باز است تا همه مردم بتوانند با فعایت های علمی از نزدیک آشنا شوند ، اما بیشتر رصدخانه ها برای دوربودن از آلودگی نوری و آلودگی هوا و کم کردن اثر جو ، در خارج از شهر و در ارتفاعات بالا قرار دارند و حتی اگر برخی روزها رصدخانه ها پذیرای مردم عادی باشند ، مراجعه مردم به رصدخانه ها مشکل است.
حدود 30 سال پیش داگ برگر پیشنهاد داد به جای اینکه مردم را به خارج از شهرها و مناطق دوردست بکشانیم ،بهتر است در روز مشخصی از سال ، تلسکوپها را به داخل شهرها و به میان مردم بیاوریم .این گونه بود که روز نجوم متولد شد.
امروز بیش از 50 کشور روز و هفته نجوم را برگزار می کنند.
اتحادیه نجوم تلاش می کند در برگزاری روز نجوم در سراسر جهان هماهنگی ایجاد کند. این مرکز یکی از روزهای آخر هفته بین 15 می تا15 اوریل را که ماه در حالت تربیع اول است را به عنوان روز جهانی نجوم و هفته پیش از آن را به عنوان هفته نجوم اعلام می کند.
هنگامی که ماه در وضعیت هلالی تربیع است ، هنگام ظهر طلوع می کند و حدود 6 بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می رسد و نیمه شب غروب می کند، بنابراین از ظهر به بعد می توان با دوربینها و تلسکوپهای آماتوری ، پستی بلندی های ماه را به مردم نشان داد .
در ایران از سال 1380 روز نجوم برگزار می شود وشاخه آماتوری انجمن نجوم ایران هماهنگی برگزاری روز نجوم در ایران را به عهده دارد.
در کشورهای دیگر روز نجوم روز شنبه یا یکشنبه روز آخر هفته که تعطیل است برگزار میشود. .طبق دستور العمل اتحادیه نجوم،هر کشوری با شرایط خاص خود روز نجوم در هفته نجوم را در کشور خود تعیین میکند.
با توجه به تقویم ایران ، انجمن نجوم ایران روز جمعه قیل یا بعداز روزی را که اتحادیه نجوم انتخاب می کند ، به عنوان روز نجوم در ایران اعلام می کند تا مردم بیشتری به ویژه خانواده ها بتوانند از برنامه های این روز استفاده کنند.
چگونه روز نجوم برگزار کنیم؟
در برگزاری روز نجوم باید توجه داشته باشیم که روز نجوم متعلق به عموم مردم به ویژه خانواده ها است لذا باید از دادن اطلاعات پیچده و سنگین به مردم خودداری کنیم و برنامه هایی را در سطح درک عمومی ترتیب دهیم.
در ابتدا یک گروه یا کمیته برگزاری روز نجوم تعیین کنید وبرای بهتر انجام شدن کار ، فعالیت ها را تقسیم کنید ، یک نفر مسئول تعیین مکان مناسب و دریافت و پی گیری مجوزها ، یک نفر مسئول پیگیری اجرای ایده ها و یک نفر مسئول جلب حامی و ... .
کارهایی که باید انجام شود :
1- مکان یابی برای یافتن محل مناسب برگزاری روز نجوم:
بهترین مکان جایی است که مردم در روز جمعه تردد زیادی دارند ، در ایران پارکها بهترین منطقه هستند؛ در شهرهای ساحلی و شهرهایی که رودخانه از بین شهر عبور می کند مانند شهر اصفهان ، ساحل دریا و رودخانه هم مکان های مناسبی هستند.
در شهرهایی که جاذبه های گردشگری و مکانهای باستانی دارند مانند قلعه فلک الافلاک در خرم آباد ، این مناطق هم در روزهای تعطیل محل رفت و آمد مردم شهر و گردشگران هستند.
مراکزی مانند مرکز خرید ، فرهنگسراها و میدان های اصلی شهر ، به شرطی که فضایی برای نصب پوستر و برپایی غرفه داشته باشند هم مکانهای مناسبی هستند.
همچنین اگر شهر شما آسمان نما یا رصدخانه ای در داخل شهر دارد هم می توانید با اطلاع رسانی مناسب مردم را برای بازدید از این مراکز دعوت کنید.
خوب است با مسئولان مراکز از قبل هماهنگ کنید که برنامه ها در روز نجوم رایگان باشد.
2- دریافت مجوز وهماهنگی با ارگانهای مربوط:
اگر می خواهید از محوطه پارک یا فرهنگسرا و ... استفاده کنید ، از یک ماه قبل با مسئولان آن محل موضوع را مطرح کنید و از محل اجرای برنامه ها مطمئن شوید. هرچه زودتر این کار را انجام دهید ، زود تر می توانید کار اطلاع رسانی را انجام دهید.
با توجه به موقعیت مکان اجرای برنامه ها لازم است از مسئولان شهرداری ، راهنمایی – رانندگی یا فرمانداری شهر مجوز دریافت کنید.بهتر است از قبل با نیروی انتظامی محل هم هماهنگی های لازم انجام شود تا مشکلی پیش نیاید.
3- یافتن حامی:
اجرای برخی برنامه ها ممکن است بار مالی زیادی داشته باشد. بهتر است برای دریافت کمکهای نقدی و غیرنقدی از ارگانهای دولتی یا شرکت های خصوصی کمک بگیریید. برای تهیه پوستر ، بنرهای تبلیغاتی ، چاپ و تکثیر بروشور و محصولات فرهنگی، تهیه وسیله حمل و نقل ، امانت چادر و میز وصندلی برای اجرای غرفه ها و ... شرکت ها و ارگانهای مختلفی می توانند با شما همکاری کنند.
حتی می توانید از شرکتهایی مانند تولید کنندگان صنایع غذایی ، محصولات بهداشتی و ... در ازای امکان تبلیغ محصولاتشان ، کمک نقدی و غیرنقدی دریافت کنید.
4- یافتن ایده ها و اجرای آنها:
برنامه ها می تواند شامل سخنرانی های ساده ، نمایش اسلاید و غرفه های معرفی نجوم باشد. اگر در نظر دارید نمایش اسلاید و سخنرانی داشته باشید . باید هرچه سریعتر مکان مناسبی مانند سالن همایش یا سینما برای سمینار پیدا کنید.
ممکن است تهیه برخی غرفه ها مانند ساخت ماکت ، هزینه زیادی نداشته باشد ، اما ساخت آن زمان زیادی ببرد . برای همین خوب است از دانشجویان و دانش آموزان و خانواده های علاقه مند برای ساخت ماکت ها و تهیه پوسترها کمک بگیرید.
تعطیلات عید نوروز فرصت مناسبی برای پیاده کردن ایده هایی است که برای ساخت آنها زمان زیادی نیاز دارید.
5- اطلاع رسانی:
از 10 روز تا یک هفته قبل از هفته و روز نجوم ، باید مردم را از زمان و محل برگزاری برنامه ها آگاه کنید
برای اینکار می توانید از رسانه ها و نشریات محلی و صدا و سیمای شهرستان کمک بگیرید. نصب پلاکارد و پوستر در سطح شهر هم بسیار مفید است.
می توانید از شرکت ها و ارگان هایی که بخش تبلیغات و پارچه نویسی دارند کمک بگیرید یا بر روی پارچه ها و صفحات بزرگ تصاویر نجومی را نقاشی کنید و همراه با توضیحاتی درباره روز نجوم با هماهنگی شهرداری و شورای شهر، در محل های پرتردد شهر نصب کنید.
فرودگاهها ، پایانه های مسافربری داخل شهری و بین شهری و ایستگاههای قطار و مترو بهترین مکان برای نصب پوسترهای روز نجوم و پلاکاردهای اطلاع رسانی هستند.
برای هماهنگی نصب پوسترها در این مکان ها ، با روابط عمومی این محل ها تماس بگیرید.
تاریخچه :
سان فرانسیسکو را باید در دوران معاصر یکی از پیشگامان تلاش برای ترویج نجوم دانست. در دهه 1950 و 1960 میلادی برنامه های رصدی و شب های رصدی و میهمانی های آشنایی با آسمان فراوانی از سوی گروههای مختلف این منطقه با هدف آشنا کردن مردم با نجوم جدید برگزار می شد. برای مثال یکی از این گروهها روزی در ماه سپتامبر که به تربیع اول ماه نزدیکتر بود برنامه ای را در پارک عمومی شهر برگزار می کردند و اعضا گروه با برپا کردن تلسکوپهای خود در این پارک ماه، سیارات، خوشه های ستاره ای و کهکشان آندرومدا (امراه المسلسله) را به مردم نشان می دادند و هرگاه وضعیت هوا دچار تغییر می شد مردم از سالن اجتماعات آن اطراف استفاده می کردند.
این سالها مقارن بود با رویکردی که ستاره شناس سرشناس اماتور، جان دابسون (مبدع استقرار های دابسونی) به ترویج نجوم داشت وی با شعار تلسکوپ خود را همه وقت / همه جا برپا کنید ، گروهی از منجمان را سامان داد که رفته رفته به رصدگران کنارگذر ها معروف شدند. در همان ایام اخترشناس آماتور سرشناس دیگری به نام داوگ برگر (Doug Berger) از زاویه دیگری به موضوع نگریست و این سوال را مطرح کرد که چگونه می توان لذتی را که در دنیای نجوم وجود دارد به دیگر مردم منتقل کند؟ و چر ا نباید همه گروهها یک برنامه مشترک در سال داشته باشند که به طور عمده مردم را به دیدن زیباییهای دنیای اسمان شب دعوت کنند تا آنها هم بتوانند از این موقعیت لذت ببرند؟ این ایده منجر به آن شد که در سال 1973، داوگ برگر به همراه انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی اقدام به برگزاری اولین روز نجوم کنند.به سرعت این رویداد از مرزهای کالفرنیای شمالی گذشت و لیگ انجمن های نجومی آمریکا اقدام به برنامه ریزی و برگزاری آن در تمام آمریکای شمالی نمود. پس از آن بودکه آوازه این برنامه از مرزهای آمریکا بیرون رفت و دیگر کشورها نیز علاقمند به برگزاری آن شدند و بدین ترتیب لیگ نجومی این بار اقدام به هماهنگی برگزاری این مراسم در ابعادی بین المللی کرد اکنون نهادهای نجومی ملی و بین المللی و آموزش علم و نجوم به حمایت از این برنامه می پردازند.
در ایران این برنامه برای نخستین بار در سال 1380 برگزار شد. در آن سال رصدخانه آموزشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (رصدخانه زعفرانیه) یک شب رصدی را به پاسداشت روز جهانی نجوم در شامگاه 16 اردیبهشت 1380 برگزار کرد . همان شب شبکه 4 سیما به همین مناسبت نخستین برنامه آسمان شب را به روی آنتن فرستاد.
سال 1381 گرامیداشت روز جهانی نجوم ابعاد گسترده تری یافت. رصدخانه زعفرانیه تهران برنامه مفصلی را برگزار کرد و علاوه بر آن چند گروه دیگر در تهران نیز اقدام به برگزاری برنامه های مشابه کردند. در مشهد برنامه هایی با همکاری مرحوم دکتر عدالتی در گروه فیزیک دانشگاه فردوسی و روستای رباط سنگ برگزار شد و در سعادت شهر شیراز و چند نقطه دیگر نیز برنامه های مشابهی برگزار شد. اما از سال 1382 این برنامه ها وسعت فراوانی یافت. در این سال برنامه هایی در دههاشهر ایران برگزار شد و در تهران نیز چندین مرکز برای این برنامه مورد توجه قرار گرفت. در این سال علاوه بر رصدخانه زعفرانیه تهران، کانون های پرورش فکری و گروههای محلی اقدام به برگزاری این مراسم نمودند. یکی از این برنامه ها از سوی دانش آموزان مدرسه فرزانگان تهران وماهنامه نجوم با حمایت انجمن نجوم ایران در خانه هنرمندان تهران برگزار شد، به دلیل ایده های نوآورانه ای که از سوی دانش آموزان فرزانگان برای ترویج نجوم به کار گرفته شده بود جایزه بهترین ایده های نو در برگزاری روز نجوم را از سوی لیگ جهانی نجوم به دست آورد.
این روند با گستردگی بیشتری در سالهای بعد ادامه یافت و در سال 1385 بیش از 100 گروه در سراسر ایران به این برنامه پیوستند و سبب شد تا جایزه ویژه برگزاری روز جهانی نجوم به نمایندگی از برگزار کنندگان به هماهنگ کننده این برنامه (شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران) اهدا شود.
اینک گروههای بسیاری در سراسر ایران این روز را گرامی می دارند و در عین حال ایده های جدیدی را در این زمینه مطرح می کنند. اما چرا باید روز نجوم برگزار کرد و تعریف برگزاری روز نجوم چیست؟
اهداف برگزاری روز نجوم چیست؟
بسیاری از ما همه ساله در بهار گرد هم می آییم و روز نجوم را گرامی می داریم اما گاه آن قدر سرگرم برنامه ریزی این برنامه می شویم که فراموش می کنیم اصلا برای چه این روز را گرامی می داریم و به همین دلیل بد نیست اهداف اصلی برگزاری روز نجوم را پیش از برنامه ریزی برای ان مرور کنیم. بنابر تعریف راهنمای برگزاری جهانی روز نجوم روزی در فصل بهار است که گروههای نجومی، آسمان نما ها ، رصدخانه های آموزشی و همه علاقمندان نجوم در کنار هم قرار می گیرند تا به مردم نشان دهند دنیای نجوم تا چه حد هیجان انگیز، سرگرم کننده و زیبا است. برای ترویج تمام پیشرفت های علمی، تدارک دیدن منابع و اطلاعات نجومی برای مردم و دعوت آنها برای بهره مندی از زیباییهای آسمان شب ، این روز گرامی داشته می شود و شعارهای اصلی با مضامین بردن نجوم به میان مردم، آسمان را نگاه کنید و به بالا نگاه کنید برای آن انتخاب شده اند که اکنون شعار بردن نجوم به میان مردم راهنمای اصلی برگزار کنندگان این مراسم است که از سوی برخی از گروهها به مدت 1 هفته برگزار می شود.
نکته مهم در این بین آن است که باید در تمام اقداماتی که برای برگزاری این روز صورت می گیرد، به ذات آن که لذت بردن از آسمان و دعوت مردم برای لذت بردن از این زیبایی توجه كنيم. در سالهای مختلف برای برگزاری این مراسم یک تم اصلی نیز پیشنهاد می شود مثلا در سال 2004 که شاهد وقوع پدیده گذر زهره بودیم مراسم آن سال با تم گذر زهره برگزار شد و در سال 2009 نیز با تم سال جهانی نجوم برگزار شد.
روز نجوم چه روزی است؟
روز جهانی نجوم از آنچا که میخواهد تا حد امکان مردم را بیش از هر زمانی با آسمان آشنا کند و به آنها فرصت دهد تا تجربیات جذابی از اولین مواجهه خود با دنیای ستاره ها را داشته باشند، یک روز مشخص را به این نام معرفی و ثبت نکرده است. به ویژه آنکه یکی از جذابترین اجرام نجومی که مردم عادی در اولین برخورد خود مایلند آن را از دریچه تلسکوپها ببینند ماه است و "هر شبی برای رصد ماه مناسب نیست." به همین دلیل برای تعیین روز جهانی نجوم از قاعده زیر استفاده می شود که در بین نیمه ماه تا نیمه اول ماه ميلادي "می" ،نخستین شنبه (تعظیل پایان هفته) که به تربیع اول ماه نزدیکتر است روز نجوم خواهد بود.
روز تعطیلی پایان هفته به دلیل امکان مشارکت بیشتر مردم در این مراسم و در عین حال تعطیلی مراکز رسمی و امکان استفاده از امكانات آنها انتخاب شده است در ایران این مراسم در جمعه یا پایان هفته تقویم رسمی که یک روز پیش از روز جهانی نجوم است برگزار می شود.
چرا باید از روز جهانی نجوم حمایت کرد؟
برگزاری روز نجوم مانند بسیاری دیگر از کارهای غیر انتفاعی نيازمند صرف هزینه و استفاده از امکاناتی است که تهیه آنها برای گروههای آماتوری اگر غیر ممکن نباشد بسیار دشوار است. به همین دلیل برگزاری چنین مراسمی نیازمند حمایت بنگاههای اقتصادی و استفاده از حمایت های مالی و معنوی بسیاری است و در عین حال نیازمند مشارکت گروههای فعال نجومی است. اما چرا باید از چنین برنامه ای حمایت کرد؟
صاحبان صنایع و شرکت های مختلف می توانند با حمایت از برگزار کنندگان این برنامه ها پشت سر اقدامی مردمی در راه آشنایی مردم با علم و توسعه علمی قرار گیرند و کمک کنند تا یک روز از زندگی مردم همراه با تفریح بزرگ و اندیشه سازی مانند نجوم پر شود. از سوی دیگر آنها می توانند خود را در چنین برنامه هایی که معمولا با پوشش رسانه های محلی هم همراه است معرفی و تبلیع کنند. در عين حال گروههای نجومی نیز با پیوستن به چنین برنامه ای ضمن کمک به آشنایی مردم با قعالیتهای خود و زیباییهای نجوم می توانند از امکانات عمومی ، مانند اطلاع رسانیهای وسیع ، درباره عملکرد خود بهره مند شوند.
اصول برنامه ریزی برای محتوای روز نجوم
شما می توانید روش های خردمندانه و نو آورانه ای را در خصوص برگزاری روز نجوم در پیش بگیرد ممکن است برخی ایده های شما بعدها مورد استفاده گیرد در ادامه این راهنما تعدادی از روش های برگزاری و برنامه های پیشنهادی مبتنی بر تجربه های بین المللی (بر اساس راهنمای برگزاری روز نجوم و توصیه نامه انجمن نجوم سلطنتی، مرکز مونترال) و تجربه های ایران ارایه می شود. اما همه این موارد راهنماهای کلی هستند و شما می توانید بر اساس نیازها و امکانات خود آنها را تغییر دهید و به معرفی آنها بپردازید.
"نکته مهم در این بین آن است که فراموش نکنید در روز نجوم مردم برای لذت بردن از آسمان و زیباییهای آن پیش شما می آیند." بعدها به اندازه کافی فرصت خواهید داشت که اطلاعات تخصصی خودتان را به رخ آنها بکشید بنابراین سعی نکنید با برگزاری سخنرانیهای تخصصی (مثلا شبیه سازی کرمچاله ها در شتاب دهنده های ذرات !!!!! یا کیهان شناسی نسبيتی !!!!) مردم را دچار سرگیجه کنید.
آنها قرار است در پایان مراسم از انچه پشت سر گذاشته اند لذت ببرند و نه اینکه دچار کابوس شوند.
چند سناریو کلی برای برگزاری روز نجوم
الف: برنامه 4 مرحله ای برای برگزاری برنامه 1 روزه روز نجوم
فاز اول – حدود 1 ماه پیش از برگزاری روز نجوم، اعضا گروه برگزار کننده که برنامه های اصلی خود و هماهنگیهای لازم برای محل برگزاری را مشخص کرده اند باید با رسانه ها تماس بگیرند و برنامه خود را به آنها معرفی کنند (روزنامه ها – رادیو تلوزیونهای محلی- خبرنامه های الکترونیکی و...) . در این زمان باید پوسترهای برگزاری مراسم ، که محل و زمان دقیق آن را مشخص کرده اید (نمونه ای از این پوسترها در سایت شاخه آماتوری انجمن نجوم و با کیفیت قابل پرینت موجود است که می توانید مشخصات خود را به آن اضافه کنید) در سطح شهر یا محل (بسته به دامنه برگزاری مراسمتان) پخش کنید.
فاز دوم – روز نجوم : شما در این روز می توانید با هماهنگی دیگر گروهها و مراکز مرتبط در منطقه خود در مرکزی که مشخص کرده اید (مکانهایی مانند پارک ،سالن نمایش دارای حیاط و ترجیحا اگر رصدخانه یا آسمان نما و یا موزه علوم در محل شما وجود دارد) برنامه خود را برگزار کنید. چند تلسکوپ را در فضای باز و با فاصله از هم قرار دهید و پشت هر یک از آنها فردی که آشنایی کامل با کار کردن با تلسکوپ . اجرام دارد و در عین حال دارای روابط عمومی قوی و توان پاسخگویی به مردم است را قرار دهید(شاید لازم باشد 2 نفر این کار را انجام دهند).توجه:به خاطر داشته باشيد از فرد متصدي تلسكوپ سوالات زيادي پرسيده مي شود،شايد برخي از پرسشها خنده دار يا عجيب و پيچيده باشد،يا حتي سوالي باشد كه پاسخ آن را نمي دانيد،در چنين شرايطي بادقت به سوال گوش كنيد سپس جواب را به ساده ترين شكل به او بدهيد براي قابل فهم تر شدن پاسخ از مثال هايي كه در زندكي روزمره با آن سروكار داريم كمك بگيريدو در صورتي كه پاسخ را نمي دانستيد پرسش كننده را با پاسخ هاي پيچيده گمراه و سرگردان نكنيد،به او اين شانس را بدهيد تااز نجوم دلزده نشود.
موزه علوم یا آسمان نما ها می تواند برنامه ویژه ای را برای آن روز در نظر بگیرد. در غیر اینصورت فضایی را برای نمایش تصاویرو سخنرانی در نظر بگیرید.می توانید نمایش های هیجان انگیزی از آسمان را برای آنها تدارک ببینید.در کنار این مجموعه سعی کنید نمایشگاه و غرفه هایی با موضوعات مرتبط و مورد علاقه افراد ایجاد کنید. پوسترها و ابزارهای مدل می تواند توجه بازدیدگنندان را جلب کند.
پس از اجرای برنامه در همان روز همه وسایل مورد استفاده را جمع آوی و بسته بندی کنید. بسیاری از پوسترها ،عکس ها و مدل های شما می تواند سال بعد به کار شما آید و به همین دلیل مهم است که همه وسایل را بسته بندی کرده و روی آنها محتویاتشان را بنویسید. در این صورت برای سال بعد مشکل کمتری در تهیه مواد لازم دارید و این امر صرفه جویی بالایی برای شما به همراه خواهد داشت. ضمن اینکه تجربه نشان داده است چنین برنامه هایی در طی هر سال برگزاری تغییرات جزیی را تجربه می کنند و اگر خیالتان از امکان برگزاری مراسمی در حد سال قبل راحت باشد می توانید با خیال راحت به فکر ایده های نو تر باشید.
فاز 3 : گزارش کامل فعالیت خود را برای مراکز موردنظر بفرستید(شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران، رسانه ها، لیگ جهانی نجوم و ...) در عین حال سعی کنید مخاطبانتان را حفظ کنید. این مهم است که علاقه ایجاد شده را حفظ کرد و به همین دلیل می توانید با همکاری مراکز علمی برای مخاطبانتان برنامه هایی را برای 1 ماه و سپس 6 ماه بعد تکرار کنید. اگر زمان این برنامه ها مشخص شود می توانید در همان روز به آنها این موضوع را اعلام کنید.
ب : یک برنامه ساده تر
فاز اول: برنامه و محل مورد نظر خود را به مردم اعلام کنید
فاز دوم : مجموعه ای از تلسکوپها را آماده کنید و تنها به نشان دادن اجرام سماوی به مردم بپردازید
پ: طرحی برای برگزاری یک برنامه در یکی از پارکها یا محل های عمومی شهرهای بزرگ در ایران
فاز اول: برنامه ریزی دقیقی برای چنی برنامه ای نیاز است. شما باید مدتی پیش برنامه ریزی خود را آغاز و برآوردی از برنامه خود به دست آورید. تخمینی از مخاطبان، سطح سنی و سواد آنها، اسپانسرهای احتمالی و نیروهای خودتان می تواند تعیین کننده باشد.
فاز دوم: جلب حامی و دریافت مجوز: برنامه ای که آماده کرده اید را مدون کنید. گزارشی از تاریخچه و اهمیت روز نجوم ، تجربیات خودتان و شرح دقیقی از آنچه را که می خواهید انجام دهید آماده کنید . اکر قبلا تجربه این کار را دارید می توانید سوابق خود را به طور کامل با عکس و شرخ ضمیمه کنید و به سراغ اسپانسرها و مراجع بروید. برای اسپانسرها درباره اهمیت برنامه و سود آنها در مشارکتشان صحبت کنید. دندان گرد نباشید و یادتان باشد هر کمکی بهتر از هیچی است اما حتما با آنها در باره آنچه در عوض کمکشان می خواهند به توافق واضح برسید (این موضوع بعدا می تواند مشکل ساز شود) مثلا تعیین کنید که می توانند تا چه حد در برنامه شما تبلیغ کنند. یا در رسانه ها تحت چه نامی از آنها نام برده خواهد شد. همچنین برای کسب مجوزهای لازم زودتر اقدام کنید. کارهای اداری زمان زیادی را می گیرد و شما باید با خیال راحت و بدون عصبانی شدن کارها را پیش ببرید. حتما اهمیت برنامه را برای کسانی که بای داز آنها مجوز بگیرید (شهرداری و نیروی انتظامی) طرح کنید و ترجیحا سعی کنید از مرکزی محلی یا رسمی معرفی نامه ای را با خود داشته باشید (شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران برای گروههایی که مشخصات خود را در فهرست گروههای انجمن ثبت می کنند می تواند معرفی نامه صادر کند) . فقط نیازهای خود و کاری که می خواهید انجام دهید را توضیح دهید و غلو نکنید.یادتان باشد مجوزهای رسمی ، محدوده عمل مشخصی را برای شما وضع می کند که باید بر مبنای آن عمل کنید.
فاز 3: نیروهای خود را بر مبنای نیازهای خود سامان دهی کنید. از آنها بخواهید مسوولیت مشخصی را بپذیرند و در باره آن مطالعه کافی انجام دهند. دادن اطلاعات غلط به مردم در روزی که قرار است علم را ترویجج کنید در حد جنایتي نا بخشودنی خواهد بود. طرح های از فضای مورد نظر و جدول زمانی از برنامه های خود تهیه کنید از قبل محل غرفه های خود را مشخص و مطمئن شوید می توانید وسایل مورد نیاز آن را تامین کنید. هر روز مراحل پیشرفت کار خود را به طور واقع بینانه با جدول زمانی خود چک کنید تا مطمئن شوید از برنامه عقب نیستید اگر قبل و در هنگام برگزاری برنامه با محدودیتی مواجه شدید انعطاف پذیر باشید و برنامه ها را مطابق شرایط و با توضیح کافی تغییر دهید (اما فقط وقتی واقعا تغییر ضروری است). چند بار قبل از برنامه محل را بازدید کنید و اگر نیاز به نصب دکور یا غرفه است سعی کنید تا شب قبل برنامه این کارها تمام شود. ثبت گزارش های پیشرفت و به ویژه گزارش مالی را فراموش نکنید.
فاز 4: حداقل 15 روز پیش از برنامه پوسترهای خود را در شهر پخش کنید و دعوت های احتمالی از افراد خاص، سخنرانها و ... را تا 1 هفته پیش از برنامه قطعی کنید. از وسایل ارتباطی مختلف برای اطلاع رسانی برنامه خود استفاده کنید. تا پیش از شروع برنامه از چاپ و آماده شدن همه ملزومات چاپی خود مطمئن شوید تا هنگام چیدن آنها را طبق بطرح قبلی سر جای خود قرار دهید.
فاز 5: روز برنامه : طوری برنامه ریزی کنید که حداقل 2 ساعت پیش از شروع برنامه همه چیز سر جای خود باشد و غرفه ها، نمایشگاه، وسایل صوتی و تصویری و فنی آماده شده باشند و همکاران شما در محل خود حضور داشتهباشند. با مقامات و نمایندگان آنها اخرین هماهنگی را انجام دهید. به فکر همکارانتان باشید و اگر برنامه شما یک روز کامل طول می کشد فکر تغذیه آنها و همینطور وسیله رفت و آمد به خصوص در پایان شب باشید. اگر سطح برگزاری مراسم بزرگ است چند نفر را آزاد بگذارید تا بتوانند وقتی همه مشغول کار خود هستيد به هماهنگی لازم و رفع و رجوع کارهای پیش بینی نشده بپردازند. عصر هنگام چند نفر از اعضا را که خسته شده اند با افراد جدید جایگزین کنید. شما قرار نیست فقط مردم را خوشحال کنید بلکه باید آخر شب و فردای روز نجوم خود شما و همکارانتان هم شاد و خوشحال باشید.
پس از اتمام برنامه همه موارد را جمع آوری و بسته بندی کنید و محل را تحویل مقامات دهید و مطمئن شوید همه چیز درست است . این کار سخت است اما به دردسرهای احتمالی بعدی مي ارزد.
فاز 7: روز بعد از مراسم گزارشی از کار خود را آماده کنید و همراه عکس ها در سایت یا وبلاگ خود منتشر کنید و آنهارا برای مراجع مورد نظر بفرستید. این گزارشها باید جامع ولی به دور از زیاده گویی باشد. سعی کنید آمار یا تخمینی از شرکت کنندگان داشته باشید. بعد از ان گزارش تحلیلی دیگری برای خود تهیه کنید و در جلسه ای همراه با دوستانتان به مرور آن بپردازید و نقاط ضعف و قوت خود را یادداشت کنید تا در سال بعد روی آنها کار کنید. فهرستی از تعهدات بعد از برنامه خود تهیه کنید ( مواردی مانند قولهایی که به مردم داده اید یا کارهایی که باید برای اسپانسر ها و .. انجام دهید). گزارش مالی خود را مرور کنید و سعی کنید تا موضوعات جزیی فراموش نشده پرونده کار را ببندید و شروع به انجام تعهداتتان کنید. بسیار مهم است که تعهدهای مسولانه ای بر عهده بگیرید و آنها را در زمانی که قول داده اید انجام دهید. یک سهل انگاری ساده می تواند یک علاقمند خوب را دفع و یک اسپانسر عالی را برای همیشه از حمایت شما پشیمان کند.
· این برنامه را می توانید متناسب با فضایی که در اختیار دارید اصلاح کنید
چند توصیه مشترک برای همه برنامه های پیشنهادی
1- اگر برنامه شما در منطقه ای عمومی برگزار می شود حتما از پیش با مقامهای مسوول مرتبط مانند شهرداری، نیروی انتظامی و ... هماهنگ کنید تا در حین اجرای برنامه مشکلی برای شما پیش نیاید
2- حتما از قبل برنامه ریزی کاملی را انجام دهید بدانید مخاطبان شما که هستند و می خواهید چه کاری را برای آنها انجام دهید.
3- حتما با همکارانتان جلساتی را برگزار کنید و با آنها در باره برنامه عمومی خود صحبت کنید و مطمئن شوید همه می دانند قرار است چه کاری را انجام دهند.
4- حتما مسایل مالی خود را کنترل کنید و بدانید چه بودجه ای در اختیار دارید و سعی کنید آن را مدیریت کنید و گزارش مالی خود را برای تحلیل سالهای بعد حفظ کنید.
5- در آخرین ساعات برنامه که اوج استقبال از برنامه شما است معمولا انرژی افرادی که از مدتها پیش روی طرح کار می کرده اند تحلیل رفته است. تعدادی از اعضا گروهتان را در روز برگزاری آزاد بگذارید تا عصر و پایان برنامه که شما رمقی ندارید با نیروی تازه وارد کار شوند تا هیچ کس احساس خستگی نکند.
6- رفتار شما باید با مردم صادقانه و مهربان باشد. آنها به شما بدهکار نیستند شما برای علاقه ای که خود به آسمان دارید از آنها دعوت کرده اید تا دنیای زیبایی که شما آن را می شناسید کشف کنند و به همین دلیل مردم مسوول گرفتاری و خستگی شما نیستند. اگر حوصله ندارید این برنامه را برگزار نکنید رفتار شما می تواند در موفقیت برنامه تعیین کننده باشد.
7- هنگام رصد خورشید بسیار احتیاط کنید. هیچگاه از فیلترهای چشمی استفاده نکنید و حتما مواظب باشید که فیلتر شیئی از مقابل دهانه کنار نرود یک لحظه غفلت شما می تواند منجر به فاجعه شود. برای مردم از خطر رویت بدون فیلتر صحبت کنید.
8- سعی کنید تحت هیچ شرایطی با افراد درگیر نشوید اگرچه عمده مردم علاقمندان واقعی هستند اما در هر محل عمومی ممکن است افرادی دنبال دردسر باشند. اگر با چنین مواردی برخورد کردید از نیروهای انتظامی بخواهید برخورد کنند و شما به هیچ وجه درگیر نشوید
9- در این روز می توانید از میهمانان ویژه در برنامه خود استفاده کنید. به دلیل تعطیلی آخر هفته برخی از ستاره شناسان حرفه ای وقت ازاد دارند که به شما ملحق شوند از آنها دعوت کنید و تنها زمانی که از حضور آنها مطمئن شدید آن را اعلام کنید.
10- بخش ویژه ای را به کودکان اختصاص دهید اگر بتوانید کودکان را علاقمند کنید برد بزرگی را به دست اورده اید چون ممکن است خاطره خوب همین یک مراسم باعث شود دختر یا پسر کوچک امروز به دانشمندی مهم و بزرگ در آینده تبدیل شود و یا خاطره بد این شب کسی را که می توانست ستاره شناسی برجسته شود را به راه دیگری ببرد.
11- می توانید غیر از برگزاری نمایشگاه، نمایش اسلاید و عکس نجومی غرفه هایی با موضوعات مختلف مانند موارد زیر برقرار کنید: کودکان، ماهواره ها، بدفهمی های علمی، آلودگی نوری، سیارات، ابزارهای رصدی،
شناخت ستاره ها و گنبد آسمان و صور فلکی، نقاشی کودکان، فضا و سفرهای فضایی، تاریخ نجوم، ایرانیان موفق در نجوم، خورشید، ماه، نجوم رادیویی اماتوری، عکاسی نجومی، معرفی سایتها و منابع نجومی، پرسش و پاسخ نجومی، ساعتهای آفتابی، تاریخ جهان (Time Line) و ...
12- روز نجوم بر مبنای سخنرانیهای تخصصی برگزار نمی شود. به یاد داشته باشید که نباید مردم را ارایه مسایل پیچیده که شاید خود شما هم تخصصی در آن نداشته باشید سردرگرم کنید. مسایل تخصصی را بر عهده متخصصان بگذارید شما زیباییها را نشان دهید.
13- فراموش نکنید که لغت نمی دانم به هیچ وجه شرم آور نیست اگر پاسخ سوالی را نمی دانید ، صادقانه بگویید نمی دانم ولی سعی کنید جواب آن را طی روزهای آینده پیدا کنید و اگر شخص مایل بود به او ایمیل یا تلفن بزنید و پاسخ او را برایش بفرستید.
14- این برنامه برای شما و گروهتان فرصت مناسبی برای تبلیغ یا حتی تامین بخشی از مخارجتان است. می توانید فروشگاه کوچکی راه بیاندازید و یادگاریهای کوچکی مانند کارت پستال، لیوان، تی شرت های نجومی، تقویم ، عکس، کتاب یا CD های نجومی را با قیمت مناسب عرضه کنید. ضمن اینکه برشوری از فعالیتها و کارهای خود را عرضه کنید. در کشورهای دیگر رسم اعانه دادن رایج است ولی در کشور ما هنوز این رسم رایج نشده است اما می توانید آن را امتحان کنید. در آخرین غرفه مورد بازدید بازدیدکنندگان صندوقی برای جمع آوری کمک به گروه بگذارید و در مقابل کمک های کوچک می توانید برشور، عکس یا یادگاری دیگری تقدیم کنید. اما فراموش نکنید که هدف به هیچ وجه کسب درآمد نیست و اخلاقا موظفید این درآمد را صرف هزینه های همین برنامه ها کنید.