فاطمه رنجبران
کهکشان آندرومدا یک کهکشان مارپیچی است که تقریبا دو و نیم میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و در صورت فلکی آندرومدا است.هم چنین به عنوان
مسیه 31 (m31) یا NGC 224 شناخته
می شود.در نوشته های قدیمی معمولا با عنوان سحابی بزرگ آندرومدا از آن یاد
شده است.
کهکشان آندرومدا نزدیک ترین کهکشان مارپیچی به کهکشان راه
شیری ماست.اما روی هم رفته
نزدیکترین کهکشان به ما نیست. این کهکشان اسم خود را
از مکانی که در آسمان شب از دید ما دیده می شود گرفته است >>صورت فلکی آندرومدا<< که
این نام بعد از پرنسس افسانه ای آندرومدا به آن نسبت داده شد.کهکشان آندرومدا بزرگترین کهکشان در گروه محلی ماست.که شامل
کهکشان راه شیری ، آندرومدا ، سه تکه و 30 کهکشان کوچکتر دیگر است.
کهکشان آندرومدا ممکن است سنگین ترین کهکشان در این گروه
نباشد اما کهکشان راه شیری به خاطر داشتن مقدار بیشتری ماده تاریک ممکن است سنگین
ترین کهکشان در این گروه محلی باشد. مشاهدات سال 2006 تلسکوپ فضایی اسپیتزر آشکار کرد که m31 دارای 1000
میلیارد ستاره است. حداقل دوبرابر تعداد ستاره های موجود در کهکشان راه شیری که
200-400 میلیارد ستاره پیش بینی می شود.
علاوه بر این کهکشان آندرومدا دورترین جسم در آسمان است که با چشم غیر
مصلح در یک شب صاف و عاری از آلودگی نوری دیده می شود.در مرکز آندرومدا مواد بسیار
متمرکزند و در میانه با دیسکی از گاز و گرد و غبار و ستاره محصور شده.قطر آن 260
هزار سال نوری است که حدود دو و نیم برابر قطر کهکشان راه شیری است.
در سال 964 میلادی ستاره شناس ایرانی عبدالرحمن صوفی این
کهکشان را به صورت ابر کوچکی در کتاب ستاره های ثابت خود توصیف کرد.این مشاهده
اولین گزارش از نزدیک ترین همسایه ما است. زمانی که شارل مسیه در سال 1764 آن را با عنوان m31 نام گذاری
کرد،به طور اشتباه آن را سحابی نامید.اولین کسی که با کمک تلسکوپ این شئ را رصد
کرد سایمون موریس ستاره شناس آلمانی بود.در دهه ی 1920 میلادی این کهکشان دور
قسمتی از بحث بزرگ بین منجم های آمریکایی با نام های هارلو شپلی وهیبر کرتس مبدل
گردید.در آن زمان منجمین بر این باور بودند که کهکشان راه شیری تمام کیهان را در
برگرفته است و قسمت های عجیب آسمان با عنوان سحابی درون آن قرار گرفته است.کرتس
تعداد زیادی نواختر در آندرومدا مشخص کرد و مدعی بود که آندرومدا یک کهکشان جداست.این جر و بحث تا سال 1925 بی نتیجه ماند.تا این که ادوین هابل گونه ی ویژه
ای از ستاره با روشنایی تغییر کننده با نام قیفاووس ها مشخص کرد.این ستاره ها این
امکان را می داد که با توجه به خصوصیاتش فاصله دقیقش درون آندرومدا مشخص شود.از
آنجایی که شپلی در گذشته عرض کهکشان راه شیری را 100 هزار سال نوری مشخص کرده بود
محاسبات هابل آشکار ساخت که این جرم ، فضایی است که در فاصله ای بسیار دور از راه
شیری قرار گرفته است.
کهکشان آندرومدا
عکس از حسن عبدالله آبادی
http://skypix.org/view/FA/2052.aspx