محمدامین آهنگری
قرار دادن موفقیت‌آمیز ماهواره فجر در مدار زمین ضمن نشان دادن عزم جدی و قاطع رییس‌جمهور برای توسعه فناوری فضایی ایران، پاسخ محکم و عملی دولت به اتهامات رسانه‌ای یک طیف سیاسی خاص مبنی بر کاهش فعالیت‌های فضایی ایران تحت فشارهای خارجی بود.
پس از گذشت بیش از ۴ سال بحرانی در بخش فضایی ایران، حسن روحانی تصمیم گرفت دست به اصلاحات اساسی در ساختار فضایی ایران بزند. این اصلاحات که با خبر ایجاد مرکز ملی فضایی و بازگشت مراکز تخصصی فضایی به ساختار قانونی خود آغاز شد، ماشه حملات گسترده علیه دولت را چکاند؛ حملاتی که باوجود موفقیت اخیر هنوز هم ادامه دارد. با توجه به اینکه ساختار بخش فضایی ایران در دولت پیشین دچار انحراف شده و در سال 1389 به‌صورت غیرقانونی تحت سلطه نهاد ریاست جمهوری درآمده بود، برخی کارشناسان این حملات را برنامه‌ریزی‌شده توسط جریان انحرافی می‌دانند. در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، پیشنهادی عملی شد که درنتیجه آن با ادغام مجموعه‌های فضایی کشور در بخش‌های غیرمتخصص در این زمینه و انتقال این مجموعه‌ها از وزارتخانه‌های مربوطه به نهاد ریاست جمهوری، توسعه فضایی کشور دچار یک شوک ناگهانی منجر به کما شد. بدین ترتیب سازمان فضایی ایران و پژوهشکده ماهواره در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به همراه پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم که تا آن زمان وزنه‌های مهمی در بخش فضایی کشور به شمار می‌آمدند باوجود افزایش حیرت‌آور بودجه‌ها ناگهان در طوفان سیاست‌زدگی افتاده و از گردونه فضایی کشور خارج شدند.
درحالی‌که منتقدین با فرض اینکه تابه‌حال سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران زیر نظر نهاد ریاست جمهوری تمامی موفقیت‌های فضایی ایران را رقم زده‌اند به این نتیجه می‌رسند که انتقال این دو نهاد به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حاکی از خواست دولت برای کاهش فعالیت‌های فضایی ایران است که تحت فشارهای خارجی صورت پذیرفته؛ اما پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره فجر پاسخی بود به این ادعاها. پاسخی که مانند اصلاحات روحانی بسیار عمیق و پر از نکته است.
ماهواره فجر، گامی بلند در توسعه فناوری
برای شنیدن پیام‌های نهفته در پرتاب اخیر باید پیش از هر چیز از ویژگی‌های ماهواره فجر و تفاوت‌های این ماهواره با ماهواره‌های قبلی اطلاع پیدا کرد چراکه فناوری این ماهواره به‌خودی‌خود گام بلندی در توسعه فناوری فضایی کشور است.
بنا به گفته‌های مسئولین ماهواره فجر در ارتفاع حضیض 240 کیلومتری از سطح زمین در مدار قرار گرفته و تا فاصله 470 کیلومتری از سطح زمین اوج می‌گیرد که بر اساس سوابق منتشرشده در رسانه‌ها این رکورد جدیدی در ارتفاع مداری ماهواره‌های ایران به شمار می‌رود. این ماهواره که یک ماهواره تصویربرداری با قدرت تفکیک 50 متر است، 52 کیلوگرم وزن و ساختاری 6 وجهی دارد که انرژی آن با استفاده از سلول‌های خورشیدی تأمین می‌شود. دقت تفکیک این ماهواره نیز رکورد دیگری برای ماهواره‌های ایرانی به شمار می‌رود که به آن اجازه انجام مأموریت‌های عکس‌برداری برای نقشه‌برداری و هواشناسی را می‌دهد اما شاید مهم‌ترین دستاورد این ماهواره را که توسط ماهواره‌بر سفیر پرتاب‌شده، بتوان در تجهیز آن به رانشگر گاز سرد دانست که اولین گام در توسعه فناوری انتقال مداری است. همچنین از فناوری‌های جدید این ماهواره می‌توان به فناوری تعیین کنترل وضعیت ماهواره از طریق پایداری چرخان فعال، فناوری تصویربرداری فضایی و فناوری تعیین و توزیع توان الکتریکی اشاره کرد
.
جای خالی سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران
درحالی‌که سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع به‌عنوان نخستین سازمان پرتاب‌کننده ماهواره در جهان اسلام و شرکت صنایع الکترونیک ایران (صاایران) به‌عنوان اولین سازنده ماهواره در کشور متولی پرتاب و ساخت ماهواره فجر اعلام شده‌اند، نامی از سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران در خبر منتشرشده از اداره کل تبلیغات دفاعی وزارت دفاع به میان نیامده است. این در حالی است که طی چند هفته اخیر منتقدین در رسانه‌های وابسته به خود چنین وانمود می‌کنند که کلیه موفقیت‌های فضایی کشور در چند سال گذشته و توسط این مراکز کسب شده و دلیل آن را نیز قرار گرفتن این مجموعه‌ها به‌صورت یکپارچه در نهاد ریاست جمهوری ذکر می‌کنند. این در حالی است که خبر نقل شده از سوی دولت به وضوح نشان می‌دهد این سازمان‌ها نه تنها یگانه متولیان بخش فضایی کشور نیستند، بلکه پیشرفته‌ترین و کاربردی‌ترین فناوری فضایی ایران و بزرگ‌ترین موفقیت فضایی کشور از دل بخشی دیگر از زیرمجموعه‌های یک وزارتخانه بیرون می‌آید آن هم درحالی‌که سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران طی چند سال گذشته جز پرتاب تبلیغاتی دو میمون به فضا با کمک‌های خارج از این مجموعه دستاورد دیگری نداشته است. چنین واقعیتی علاوه بر اثبات کارآمدی نظر دولت مبنی بر ساختاری غیرمتمرکز در بدنه اجرایی که توسط یک مرکز ملی زیر نظر ریاست جمهوری رهبری می‌شوند، فرض اولیه منتقدین مبنی بر جایگاه بی‌بدیل سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران در توسعه فناوری فضایی کشور را نیز مورد چالش جدی قرار می‌دهد.
دو صد گفته چون نیم‌کردار نیست
طی چهار سال گذشته سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران در نهاد ریاست جمهوری هیچ ماهواره‌ای را در مدار قرار ندادند و به جای آن بارها و بارها اقدام به رونمایی از ماهواره‌های رنگارنگ در روی زمین کردند که با وعده‌های تکراری حمید فاضلی مبنی بر پرتاب قریب‌الوقوع آن‌ها همراه بود؛ پرتاب‌هایی که هیچ‌گاه انجام نشد یا بنا بر گفته‌های وی حاصلی جز شکست نداشت. البته تعدد پلتفرم‌های ماهواره‌ای تعریف‌شده نیز خود یکی دیگر از موضوعات مورد نقد کارشناسان بود که گفته می‌شود به دلیل حذف معاونت فناوری فضایی به‌عنوان بازوی نظارتی در سازمان فضایی ایجاد شد و سردرگمی در تعریف فنی و مأموریت این ماهواره‌ها را به دنبال داشت. کما اینکه ماهواره فجر حاصل ارتقای پلتفرم ابتدایی ماهواره امید است و با توسعه یک پلتفرم جدید به دست نیامده، کاری که در تمام دنیا برای استفاده از تجربیات گذشته مرسوم است.
دولت حسن روحانی با پرتاب یک ماهواره کاملاً عملیاتی که برای اولین بار در آن از فناوری رانشگر مداری استفاده شده و شکستن رکورد ارتفاع پرتاب‌های گذشته ایران نشان داد که به دنبال انجام تبلیغات شعاری نیست و با نگاهی کاربردی به فضا در جهت کسب فناوری فضایی به‌صورت قدرتمندانه‌تری نسبت به گذشته گام بر می‌دارد.