نقشه‌های جدید ماهواره «پلانک» آژانس فضایی اروپا، نور قطبیده‌شده‌ای از آغاز جهان را به نمایش می‌گذارند که نشان می‌دهد، نخستین ستارگان بسیار دیرتر از آنچه تصور می‌شد، شکل گرفته‌اند.
محققان با بررسی سیارات، سیارک‌ها، دنباله‌دارها و دیگر اجرام کیهانی منظومه شمسی و همچنین جمع‌آوری نور منتشرشده توسط ستارگان دوردست، کهکشان‌ها و ماده پخش‌شده بین آن‌ها، به دنبال مطالعه تاریخ 13.8 میلیارد ساله جهان هستند.
یکی از منابع اصلی دانشمندان در این تحقیق، استفاده از تابش زمینه کیهانی (CMB) - نخستین نوری که توسط بیگ‌بنگ در جهان تولید شد - است. این مولفه در واقع، نوری است که 380 هزار سال پس از انفجار بزرگ (Big Bang) به وجود آمد، یعنی زمانی که جهان داغ و متراکم بود؛ به دلیل انبساط جهان، این نور امروزه مشاهده می‌شود و تمامی کیهان را با طول موج‌های ریزموج پوشانده است.
بین سال‌های 2009 و 2013 ماهواره پلانک، سراسر آسمان را برای بررسی این نور باستانی در جزئیات بی‌سابقه بررسی کرد. وجود تفاوت‌های ریز در دمای تابش زمینه کیهانی، نواحی با تراکم‌های اندکی متفاوت در آغاز جهان را نشان می‌دهد؛ این تفاوت‌های ریز در واقع، بذرهای ستارگان، کهکشان‌ها و تمامی اجرام کیهانی آتی بوده‌اند.
تیم پلانک طی دو سال گذشته، نتایج تحلیل‌های داده‌های دریافتی خود را در قالب مقالاتی منتشر و تصویر کیهانی استاندارد جهان را با دقت بالایی تایید کرده بود؛ اما تابش زمینه کیهانی حامل سرنخ‌های دیگری درباره تاریخ جهان است که در قطبش آن کدگذاری شده‌اند.
ماهواره پلانک برای نخستین‌بار، این سیگنال (قطبش) را در تمامی آسمان و با تفکیک‌پذیری بالایی ارزیابی کرده و به تازگی نقشه‌هایی منحصربه‌فردی ارائه داده است. نور، زمانی قطبیده می‌شود که در جهتی خاص مرتعش شود و این دقیقا همان چیزی است که هنگام پی‌ریزی تابش زمینه کیهانی در آغاز جهان رخ داد.
مشاهدات پلانک از قطبش تابش زمینه کیهانی، اطلاعاتی درباره قرون وسطی کیهان - زمانی که جهان تاریک بود و نور ستارگان وجود نداشت - در 550 میلیون سال پس از انفجار بزرگ ارائه می‌دهد؛ این زمان، 100 میلیون سال دیرتر از زمانی است که تصور می‌شد.
قرون وسطی کیهان با آغاز درخشش نخستین ستارگان پایان یافت و این مرحله جدید «باز یونیده‌شدن» (reionisation) نام دارد؛ این فرآیند زمانی تکمیل شد که جهان حدود 900 میلیون سال قدمت داشت.
بر اساس مشاهدات پلانک، ستاره‌ها احتمالا جوان‌تر از آن هستند که تصور می‌شود و این یافته‌ها اثرات مهمی بر روی تلاش جامعه علمی جهت درک اجزای مبهم جهان خواهد داشت.
جزئیات دستاورد جدید در مجله Astronomy and Astrophysics قابل‌مشاهده است.