گزارشی کوتاه از سهراب علیدوستی جستوگر آسمان های تاریک در ایران که به جای جای ایران سفر میکند تا تاریک ترین آسمان شب را بیابد.
به نام خالق روشنایی
در سال 1383 پروژه آلودگی نوری توسط اینجانب سهراب علیدوستی در اصفهان راه اندازی شد، این پروژه دارای چهار هدف کلی بود: 1- مکان یابی رصدگاه های تاریک 2- اندازه گیری میزان آلودگی نوری در رصدگاه ها 3- هدر رفت نور لامپهای شهرها 4- تاثیر غبار و رطوبت بر آلودگی نوری.
از آنجایی که اطلاعات زیادی در مورد مناطق رصدی تاریک ایران قبل از این پروژه وجود نداشت، لذا اینجانب غالب وقت خود را در شناسایی مناطق تاریک ایران صرف کرده ام. از سال 1383 سفر های اینجانب به مناطق مختلف ایران آغاز شد و بسیاری از مناطق ناشناخته رصدی ایران را شناسایی کردم، بطوریکه مناطق رصدی معروفی همچون روستای حارث آباد، کویر حوض ابریشم، کویر خارو و کهیاز اردستان، قلعه خرگوشی، کویر بهاباد و نایبندان، کویر عشق آباد و... برای نخستین بار توسط اینجانب مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. دربین تمام این مناطق کویر بهاباد و نایبندان طبس تاریکترین منطقه شناسایی شده در این پروژه بوده اند.
کویر بهاباد و نایبندان ابتدا در سال 1389 توسط اینجانب مورد بررسی نجومی قرار گرفت، این کویر تاریکترین منطقه رصدی در ایران است و از منظر نجومی این منطقه دارای رتبه یک یا دو در مقیاس بورتل است. در این آسمان سیاره مشتری بر روی زمین سایه ایجاد می کند، حدقدر آسمان به 5/7+ ( مثبت هفت و نیم) می رسد و تا دها کیلومترآن طرف تر هیچ منبع نوری وجود ندارد اما دو شهر بهاباد در استان یزد و شهر طبس در استان خراسان جنوبی در اطراف آن هستند که مهمترین عامل تهدید کننده آسمان این منطقه به حساب می آیند. گسترش نورهای غیر استاندارد در این دو شهر آسمان این منطقه را تهدید می کند، متاسفانه در اغلب شهر های ایران از لامپهای غیر استاندارد در معابر خود استفاده شده است بطوریکه 50% نور خود را به آسمان می فرستند و هدر رفت نور ایجاد می کنند، این هدر رفت نور تا کیلومتر ها آن طرف تر بر آسمان شب اثر می گذارد.
قابل ذکر است که نور شهر اصفهان تا فاصله بیش از 200 کیلومتر بر آسمان شب مناطق اطراف اثر گذاشت است.
گسترش نور بهاباد و طبس آینده مبهمی را برای آسمان منطقه نایبندان و بهاباد بوجود آورده است اما می توان از آسمان این منطقه به خوبی حفاظت کرد، فقط کافی است از لامپهای استاندارد با سر پوش مناسب استفاده کرد، بطوریکه اگر نور معابر فقط به زمین بتابند و به اطراف هدر دهی نداشته باشند بخش بزرگی از مشکل بر طرف می شود.
ما مخالف روشنایی نیستیم ولی تاکید بر استفاده از نور استاندارد داریم که فقط سطح زمین را روشن کند نه آسمان را.
آینده آسمان تاریک نایبندان و بهاباد به دست مسئولین و مردم مناطق اطراف این کویر است.
به امید آسمانی تاریک و زمینی روشن
سهراب علیدوستی
مدرس نجوم و داور رقابت ملی مسیه