شبهای گرم تابستان بهترین موقعیت برای یک شب رصدی است. کاوش در صور فلکی بارزی نظیر دجاجه و عقاب و شلیاق از جمله کارهایی است که هر منجمی در ماه میانی فصل تابستان یعنی مردادماه انجام می دهد. در این مقاله سعی دارم پس از آشنایی شما با آسمان شب مردادماه شما را با بهترین اجرام رصدی این موقع از تابستان آشنا کنم. نام اجرام غیر ستاره ای را شما با نام کاتالوگ آنها نمی بینید بلکه سعی شده است برای آشنایی بیشتر شما نامهایی را که رصدگران بر آنها گذاشته اند به شما معرفی شود. با تاریک شدن هوا در این شبها مثلث تابستانی شامل نسر واقع و دنب . نسر طائر در بالای سر ما خودنمایی می کند. ستاره سرخگون سماک رامح کم کم به پائین افق غربی فرو می رود و ستار های اصلی دب اکبر در افق در پائین سمت شمال غربی قرار می گیرند. اما ستاره قلب العقرب در جبهه جنوب غربی برای ناظران زیر عرض جغرافیایی 50 درجه تلالو دارد در حالی که در منطقه جنوب شرقس ستاره تنهای فم الحوت کم کم در بالای افق و در مکانی خالی و خلوت ظاهر می شود. در سمت شرق چهار گوش اسب بالدار و به دنبال آن ستاره های آندرومدا طلوع می کنند. در افق جنوبی هم قوس از قوری داغ خود هنوز بخار ایجاد می کند و با آن هاله کهکشان راه شیری را می سازد. اما فراتر از صورت فلکی های ماه مرداد اجرام غیر ستاره ای آن دل هر رصدگری را که شیفته آسمان شب باشد می رباید که به معرفی آنها می پردازیم : 1- سحابی سیاره نمای ساعت شنی : با نامهایی نظیر نیم سیب یا سحابی دمبلی و یا خفاش آن را می شناسید. واقع در صورت فلکی روباهک با قدر 7.5 که سرنوشت خورشید را که در پنج میلیارد سال دیگر برای ما به نمایش می گذارد. در 1000 سال نوری ما بوده و یکی از مشهورترین سحابی های سیاره نما است. برای پیدا کردن آن در نقشه آسمان شب خود خطی از ستاره 13 روباهک به اتا سپر بکشید. در دو سوم راه واقع است. 2- خوشه باز پروانه : از قدر 4.5 در صورت فلکی عقرب واقع در 2000 سال نوری ما خود را برای شما نشان می دهد. اگر 3 درجه به سمت غرب آن حرک کنید سحابی بطلمیوس (ام 7) را می بینید. 3- خوشه کروی آدامس بادکنکی : از این نام تعجب نکنید. بیشتر منجمان جهان دوازدهمین شماره از کاتالوگ مسیه را به این نام می شناسند. در مارافسای قرار دارد و از قدر 8 در 16000 سال نوری از ما درخشش ضعیف خود را به ما می نمایاند. پیدا کردن آن از روش پرش پله ای ستارگان سخت است زیرا ستاره پرنوری در اطراف ان دیده نمی شود. درباره آن همین را بدانید که در 3 درجه ای ام 10 است. 4- سحای سه تکه : از قدر 5 در فاصله 5200 سال نوری واقع در قوس. در یک درجه ای ام 8 و 3 دقیقه قوسی ام 21 بوده و اگر رصدگری تیزبینی باشید خوشه ستاره ای درون آن را می بینید. برای پیدا کردن آن کافی است ستاره مو قوس را پیدا کنید و سپس 3 درجه به جنوب غرب ان حرکت کنید. درست در همان جا انتظاز شما را می کشد. 5- کهکشان گردابی : کهکشانی در صورت فلکی دب اکبر واقع در 37000 از ما که هابل در پانزدهیمن ساگرد تولد خود از آن تصویر زیبایی تهیه کرد. از قدر 8 بوده و برای پیدا کردن آن آخرین ستاره ملاقه دب اکبر را در میدان دید چشمی قرار دهید. درست در 3.5 درجه ای جنوب این ستاره واقع شده است.
سحابی های مرداد
حتما شما هم یکی از شیفتگان آسمان شب شهر خودتان هستید که به این مقاله سری زدید. برای همین هم سعی شده است که بهترین و مفیدترین اطلاعات لازم برای رصدگری که علاقمند به رصد سحابی های فصل تابستان است در نظر گرفته شود. مایل بودم که تمامی تصاویر و نقشه های رصدی آنها را در اختیار شماقرار دهم ولی به خاطر حجم بالای آنها این کار مقدور نشد و تنها اکتفا به معرفی و نحوه ی رصد این ابرهای گازی کردم. شبهای گرم تابستان تلافی شبهای سرد زمستان را کرده و با خود کوله باری از اجرام غیر ستاره ای را برای لذت بردن شما از این طبیعت خدایی فراهم کرده است. این با شماست که از این نمایشگاه آسمانی تا چقدر دیدن کنید. در این مقاله به قسمتی از این نمایشگاه سری می زنیم و سحابی هایی که بهترین فصل رصد آنها تابستان است را به شما معرفی می کنم :
1- سحابی سیاره نمای هلیکس : به طور حتم تمام شما با این سحابی سیاره نما آشنا هستید و تصویر سه بعدی را که هابل چندی پیش از آن تهیه کرد را به خاطر دارید. سحابی زیبایی که با نمایش خود مرگ خورشید را در پنج ملیارد سال آینده شبیه سازی می کند. در میانه صورت فلکی های حوت جنوبی و حجار و جدی قرار دارد و نمی توان گفت که این جرم جزء کدام صورت فلکی است ولی در طراحی نقشه های نجومی آن را جزء صورت فلکی حجار حساب می کنند. با قدر 6.5+ و فاصله ای در حدود 450 سال نوری از ما که این شبها تقریبا با کمی اختلاف ساعت 21 از افق محل شما بالا می آید. برای پیدا کردن آن ستاره 88- حجار را با قدر 3.5 که یکی از ستاره های همین صورت فلکی است پیدا کنید و در میدان دید دوربین خود قرار دهید. سپس حدود 8 درجه به سمت شمال شرق ستاره حرکت کنید تا ستاره اپسیلون- حجار با قدر 5.8+ را بیابید. تقریبا هلیکس در یک دقیقه قوسی این ستاره قرار دارد. جرمی مه آلود که باید با روش چپ چپ نگاه کردن آن را مشاهده کنید.
2- سحابی عقاب : جرمی که با قدر 6.5+ در فاصله 7000 سال نوری از ما قرار دارد. همه ما تصویری را که هابل در پانزدهمین سالگرد خود از قلب این سحابی گرفت به خاطر داریم. برای رصد آن ستاره دوتایی گاما-سپر را پیدا کرده و 2 درجه به سمت جنوب شرق این ستاره حرکت کنید تا شانزدهمین جرم از کاتالوگ مسیه در میدان دید شما قرار گیرد. اگر رصدگری تیزبینی باشید خوشه ستاره ای میان آن را می توانید ببینید.
3- سحابی امگا : هفدهمین جرم از کاتالوگ مسیه در فاصله 5000 سال نوری از ما با قدر7.0+ که در دو درجه ای سحابی عقاب کمی بالاتر از قلب کهکشان راه شیری واقع است. آن را جزء صورت فلکی قوس حساب می کنند. برای مشاهده آن در آسمان پس از پیدا کردن ستاره گاما-سپر 2 درجه به سمت جنوب غرب این ستاره حرکت کنید تا این جرم را که خوشه ای را در قلب خود جای داده است ببینید.
4- سحابی سه تکه : جرم مه آلود بارزی که در آسمان نواحی دور از شهر به راحتی با چشم غیر مسلح از قدر 5.0+ پیداست. در فاصله 5200 سال نوری از ما واقع در قوس. برای یافتن آن ستاره مو- قوس را در چشمی دوربین خود پیدا کنید و 3 درجه به سمت جنوب شرق آن حرکت کنید تا آن را مقابل چشمان خود ببینید.
5- سحابی مرداب : بهترین جرم سحابی گون بای مشاهده در فصل تابستان واقع در قلب کهکشان. از قدر5.0+ و در فاصله 5000 سال نوری از ما در صورت فلکی قوس. سحابی زیبایی همراه با خوشه ستاره ای در وسط آن و همدم سحابی سه جزئی که در 1 درجه ای آن واقع است. پس از این که سحابی سه پاره را پیدا کردید رصد این جرم را از دست ندهید. درست در 1 درجه ای جنوب غرب سحابی سه تکه. اگر از دوربین دوچشمی استفاده می کنید هر دور را در یک میدان دید می بینید. 6- سحابی آمریکای شمالی : همه شما به حتم با این سحابی آشنا هستید ولی کمتر کسی پیدا می شود که آن را به طور مستقیم دیده باشد. به قدر 4.0+ آن نگاه نکنید زیرا قدر بیان شده قدر مجموع ان است. هفت هزارمین جرم از کاتالوگ ان.جی.سی در فاصله 1600 سال نوری از ما واقع در دجاجه. اگر خواستید آن را در در آسمان شب خود بیابید 3 درجه به سمت جنوب شرق دنب(آلفا-دجاجه) حرکت کنید.
7- سحابی سیاره نمای حلقه ای : یکی از مشهورترین اجرام طبقه خود واقع در صورت فلکی شلیاق با قدر مجموع 9.6+ با گستردگی تقریبا یک دقیقه قوسی. به خاطر قدر مجموع کم آن شاید نتوانید آن را با تلسکوپ و دوربینهای کوچک پیدا کنید اما در عوض یافتن جای آن در آسمان شب بسیار ساده است. با پیدا کردن بتا-شلیاق به سمت گاما- شلیاق حرکت کنید. هنوز راه را نرفته اگر ابزار مناسبی داشته باشید آن را پیدا خواهید کرد.
8- سحابی ساعت شنی : با نامهای مختلفی آن را می شناسید. با قدر مجموع 7.5+ در فاصله 1000 سال نوری از ما که بیست و هفتمین شماره از کاتالوگ مسیه را به خود اختصاص داده است. برای رصد آن اتا-سپر را مشاهده کرده و سپس 3 درجه به سمت شرق آن حرکت کنید تا در میدان دید شما ظاهر شود. نکته بسیار مهم : همیشه در رصد اجرام غیر ستاره ای نظیر سحابی ها یا کهکشانها از وسیله ای مثل تلسکوپ با فاصله کانونی کم استفاده کنید زیرا میدان دید شما بازتر می شود و بزرگنمایی کمتر بنابراین جرم در مدت زمان کمتر نسبت به ابزار با فاصله کانونی زیاد پیدا می شود. این نکته را هیچ وقت فراموش نکنید.