در این رقابت ها در شبه جزیره کِریمه در اوکراین که در فاصله 29 سپتامبر تا 7 اکتبر برگزار شد تیم ایران در دو رده سنی زیر 17 و زیر 15 سال موفق به کسب 3 مدال طلا و 5 مدال نقره شد و در مجموع در کنار کره جنوبی بهترین نتایج المپیاد را کسب کرد. امیرسادات موسوی، فرزاد عنایتی و الهه سادات نقیب مدال طلا گرفتند و علیرضا اسکندری، رضا منتظری نمین، آرش دلیجانی، علی حائر موسویان و آناهیتا خلیل زاده به مدال نقره دست یافتند.

امیر سادات موسوی نه تنها مدال طلا گرفت بلکه بالاترین نمره المپیاد را کسب کرد. این تنها پنجمین سالی بود که ایران در مسابقات جهانی المپیاد نجوم شرکت می کرد. ایران در همان سال نخست یعنی 1382 با تیمی سه نفره به سوئد رفت و با سه مدال نقره بازگشت و این درحالی بود که هنوز رقابتی سراسری در کشور برای انتخاب بهترین دانش آموزان برگزار نشده بود.

محمد تقی میرترابی سرپرست تیم المپیاد نجوم ایران می گوید نتایج بسیار خوب تیم های ایران در دو سال نخست شرکت در مسابقات، سازمان مسئول برگزاری امتحانات سراسری المپیاد در کشور یعنی "باشگاه دانش پژوهان جوان" را قانع کرد در سال 1384 برای اولین بار نجوم را هم وارد برنامه امتحانات خود کند و این همان سالی بود که آزمون المپیاد نجوم به طور سراسری و ملی برگزار شد. از آن پس تیم های ایران همواره در المپیادهای نجوم موفق به کسب مدال طلا شده اند. مسابقات المپیاد به طور انفرادی برگزار می شود و نتایج جنبه فردی دارد نه تیمی؛ بنابراین رتبه بندی تیم ها ملاکی عمومی ندارد.

	آقای میرترابی سرپرست تیم المپیاد نجوم این موفقیت را مدیون تلاش های شخصی می داند

نجوم آماتوری در ایران طی یک دهه گذشته رشد زیادی کرده است و موفقیت دانش آموزان ایرانی در المپیاد گواه همین پدیده است.آقای میرترابی که همچنین عضو هیات علمی گروه فیزیک دانشگاه الزهرا است و در زمینه نجوم حرفه ای فعالیت دارد در زمینه آماده سازی تیم المپیاد نجوم ایران می گوید: "متاسفانه چون ما درس نجوم در دبیرستان نداریم کار آماده سازی تیم کاری است بسیار مشکل." او می گوید: "دانش آموزانی که در امتحانات باشگاه دانش پژوهان شرکت می کنند اغلب خودشان نجوم خوانده اند یا با همکاری دوستان و یا با هزینه شخصی کلاس تشکیل داده اند."

انتخاب تیم های ملی المپیاد در سه مرحله انجام می شود. ابتدا باشگاه دانش پژوهان امتحانی در شش رشته فیزیک، نجوم، شیمی، ریاضی، کامپیوتر و زیست شناسی در سطح مدارس میان حدود 200 هزار نفر برگزار می کند که حدود 10 هزار نفر در امتحان نجوم شرکت می کنند. در مرحله اول تا حداکثر هزار نفر، در مرحله دوم تا 40 نفر و در مرحله نهایی از میان ده نفر یک تیم پنج نفره المپیاد انتخاب می شوند. البته شمار اعضای تیم بسته به موفقیت آن در سال های قبل و کسب مدال متفاوت است بعد از انتخاب اعضای تیم اصلی المپیاد نجوم دانش آموزان برگزیده در اردویی دو ماهه شرکت می کنند. به گفته آقای میرترابی در این مدت برای دانش آموزان در زمینه های اخترفیزیک، نجوم کروی، مکانیک سماوی، منظومه شمسی و مباحث ویژه ریاضی و فیزیک و مهمتر از همه کلاس های رصد آسمان برگزار می شود تا فقدان دانش رسمی در این زمینه جبران شود.

البته برای گنجاندن درس نجوم در میان مواد درسی در ایران تلاش هایی شده است.آقای میرترابی می گوید 10 سال قبل او و دکتر محمد رضا خواجه پور از مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان به درخواست وزارت آموزش و پرورش کتابی با عنوان آشنایی با نجوم تالیف کردند. او می گوید: "این کتاب قرار بود متن درسی باشد با عنوان نجوم در دبیرستان. نمی دانم آموزش و پرورش به چه دلیلی بعد از یک سال این درس را حذف کرد."

مشکلات آموزش نجوم

به این ترتیب به گفته وی اطلاعات دانش آموزان اغلب جسته گریخته و نامنظم و بر مبنای متون غیرحرفه ای است.

	سید امیرسادات موسوی، برنده مدال طلا، بالاترین نمره در کل و همچنین بهترین نمره در امتحانات رصد را به دست آورد

او در مورد علل موفقیت تیم نجوم ایران می گوید: "دسترسی ما به دانش آموزان فقط محدود می شود به مدرسه تابستانه و اردوی تیم ملی که کل طول آن سه ماه است. در این سه ماه ما نمی توانیم تغییر عمده ای در وضع علمی آنها بدهیم. همه اینها را گفتم که به این نتیجه برسم که علت اصلی موفقیت دانش آموزان فقط تلاش و پشتکار خودشان بوده است."

برخی دانش آموزان نیز به فقدان امکانات کافی برای فراگیری این علم در کشور اشاره می کنند الهه سادات نقیب 17 ساله که به مدال طلای المپیاد دست یافت می گوید: "کتب مرجع یا خیلی قدیمی هستند یا ترجمه نشده اند یا خیلی گران هستند. در هر مدرسه ای آزمایشگاه فیزیک و زیست و شیمی وجود دارد (یا حداقل نامشان هست) ولی تلسکوپ نه! حتی کسی به آن فکر هم نمی کند."

الهه که در مرکز آموزشی فرزانگان کرج در رشته ریاضی فیزیک تحصیل می کند می افزاید: "همه اینها مهجوری نجوم را نسبت به علوم پایه دیگر نشان می دهد و علاقمندان به نجوم برای کسب علم در این زمینه باید زحمت بیشتری بکشند."

با این حال او می گوید در مدرسه فرزانگان کرج یک تلسکوپ 11 اینچی (قطر آینه اصلی تلسکوپ) هست که در میان مدارس ایران تلسکوپی بزرگ محسوب می شود و عموما با آن رصد می کند. اما اعضای تیم ملی در اردوی آموزشی دانش آموزان برگزیده فرصت کار و تمرین با تلسکوپ های بزرگتر تا 16 اینچی را در رصدخانه کاشان پیدا کردند. امیرسادات موسوی اهل ملایر که بالاترین نمره را در المپیاد امسال به دست آورده در مورد موانع فراگیری علم نجوم می گوید: "... واقعا کتاب های ترجمه شده در این زمینه خیلی کم است. در ضمن من به راهنمای خوبی در مورد المپیاد دسترسی نداشتم و دقیقا نمی دانستم که باید چه مباحثی را مطالعه کنم." امیرسادات اما به فکر افتاده این کمبود را جبران کند: "پس از بازگشت از المپیاد جهانی سعی کردم که این خلاء را تا حدودی پر کنم و راهنمای علاقه مندان به این رشته باشم. در ضمن بعضی از مراکز مرتبط با نجوم در ملایر و همدان از نظر تلسکوپ و کتب مورد نیاز تا حدودی ارتقاء یافته اند و قرار است بیشتر هم تجهیز شوند."

آقای میرترابی، سرپرست تیم، در این مورد می گوید: "در سال های اول که المپیاد (نجوم) برگزار می شد اکثر دانش آموزان از تهران بودند. در شهرستان ها نه معلمی بود و نه کلاسی و نه امکاناتی. امروز وضع بسیار بهتر شده است. در تهران کلاس های نجوم وجود دارد که بعضی توسط مدال آوران و برگزیدگان المپیاد نجوم که حالا دانشجو شده اند اداره می شود."

آموخته های سفر

اما بخش مهمی از سفر به کشورهای محل برگزاری مسابقات المپیاد برای دانش آموزان آشنایی با دیگر علاقمندان به علم نجوم است.

	شرکت کنندگان با گرمی از خاطرات سفر اوکراین سخن می گویند

دانش آموزان تیم المپیاد نجوم در سفر اخیر از رصدخانه ای بزرگ در جنوب اوکراین دیدن کردند. آنها همچنین به تماشای یک رادیوتلسکوپ 22 متری در رصدخانه رادیویی اوکراین در ساحل دریای سیاه رفتند و به آنها اجازه داده شد از نزدیک قسمت های مختلف تلسکوپ را ببینند و با ابزارهای نصب شده روی آن آشنا شوند. سرپرست تیم می گوید: "خاطره دیدن تلسکوپ های بزرگ و ملاقات و صحبت با منجمین حرفه ای برای آنها به یاد ماندنی خواهد بود... مسلما این تجربیات نقش مهمی در ایجاد انگیزه برای آنان برای ادامه تحصیل در این رشته خواهد داشت."

آرش دلیجانی، 16 ساله، از تهران که در این المپیاد مدال نقره کسب کرده می گوید: "سفر اوکراین برای من که تجربه خیلی خوبی بود. با دیدن فرهنگ ها و مردمان مختلف می توان خیلی چیزها آموخت. با اعضای تیم های دیگر هم روابط خوبی برقرار کردیم." الهه سادات نقیب هم می گوید: "یکی از اتفاقات خوب در المپیاد، سفر به کشوری دیگر است. آن هم نه یک سفر معمولی بلکه همراه با یک تیم علمی که مسلما انسان چیزهای زیادی یاد می گیرد. کشور اوکراین تفاوت های زیادی با کشور ما دارد که این موضوع در مسائل اجتماعی بیشتر به چشم می خورد.... المیپاد در طول حدود 8 یا 9 روز اتفاق می افتد که فقط 3 روز آن به آزمون اختصاص دارد و بقیه روزها مجالی است برای ارتباط با دانش آموزانی از کشورهای دیگر."

اعضای تیم که در این سن پایین به چنین موفقیت درخشانی دست یافته اند با تواضع و پختگی از موفقیت خود حرف می زنند و روابط انسانی را گرانبهاترین دستاورد سفر می دانند. آرش می گوید: "به عقیده من مدال قسمت کوچکی از دستاورد این مسابقات بود. اولا آشنایی با یکدیگر در طی روزهایی که با هم بودیم و چیزهایی که از هم یاد می گرفتیم روی ما تاثیر به سزایی داشت." الهه می گوید: "در برابر چیزهایی که من به دست آوردم مدال مساله بسیار کوچکی است، همین که چند دوست از کشورهای دیگر پیدا کردم تا بتوانم با آنها تبادل نظر داشته باشم به همه زحمات ورود به المپیاد می ارزید." به علاوه ارزش علمی این سفر در سخنان سید امیر سادات موسوی آشکار است: "من به نجوم علاقه زیادی داشتم و در واقع المپیاد وسیله ای بود که باعث شد در این زمینه مطالعات بیشتری داشته باشم و بسیاری از کارهای مربوط به المپیاد مثل رصد برای خودم بسیار جالب و هیجان انگیز بوده است و خاطرات شگفت انگیز زیبایی های آسمان و پی بردن به کوچکی انسان در برابر این آفریده های بزرگ خدا همیشه در ذهنم خواهد ماند."