آلودگی نوری تهران تقریبا همه ستاره ها به جز معدودی ستاره درخشان را محو کرده است

اما نوع دیگری از آلودگی هست که به خاطر نداشتن تاثیری مستقیم بر زندگی روزمره عمدتا ناشناخته مانده است.

زمانی بود که مردم با خوابیدن روی بام خانه ها در شب های تابستان از تماشای آسمان پرستاره لذت می بردند. اما فرد ناآشنا با آلودگی نوری این روزها از خود می پرسد پس ستاره ها کجا رفتند؟

مشکل آن چیزی است که منجمان به آن "آلودگی نوری" می گویند.

حالا که شهرها روز به روز بزرگتر می شوند، نور مصنوعی از هر گوشه به پهنه آسمان خزیده و بشر را از تماس با آسمان تاریک، جلوه گاه گیتی پهناور محروم کرده است.

خاطره تماشای راه شیری از بام خانه ها در تهران و دیگر شهرهای عمده را اکنون فقط می توان از نسل های قدیمی سراغ گرفت.

بسیاری از کودکان امروز اصلا نمی دانند که چرا به کهکشان ما راه شیری گفته می شود. چون آنها از دیدن این نوار روشن در آسمان شب از نقطه ای تاریک و عاری از آلودگی نوری محروم بوده اند.

درحالی که باید بتوان در یک شب صاف و غیرمهتابی با چشم غیرمسلح چندین هزار ستاره را دید، آلودگی نوری باعث شده به جز صور عمده فلکی - یا حتی کمتر از آن - چیز دیگری در آسمان دیده نشود.

امروز حتی در بسیاری مناطق روستایی ایران نیز با آمدن جاده و برق، آسمان تاریک و پرستاره به خطر افتاده است.

اما آیا بازگشت به گذشته و بازیافتن آسمان واقعا تاریک ممکن است؟

	حامد میرزا خلیل دستی هم در عکاسی از آسمان شب دارد

اگر از حامد میرزاخلیل، فعال آسمان شب، بپرسید جواب می شنوید که جای امید هست. برای همین است که او آرمان مبارزه با آلودگی نوری در ایران را دنبال می کند.

حامد میرزاخلیل که از سال 1382 یک گروه مبارزه با آلودگی نوری (www.lightpollution.ir) به نام "نور شب" تاسیس کرده درباره انگیزه های خود برای این کار می گوید: "قبل از اینکه علاقه مند به محیط زیست شوم، یک دوره ستاره شناسی آماتور گذرانده بودم. اما همیشه از تخریب آسمان شب، این طبیعت فراموش شده به دست آدمی آزار می دیدم، تا اینکه با دوستانی که در یک ان جی او (سازمان غیردولتی) زیست محیطی پیدا کردم توانستم به صورت منسجم به مطالعه و مقابله با آن بپردازم."

گروه او با برگزاری کارآگاه های آموزشی، حضور در برنامه های رادیو و تلویزیونی، چاپ مقالات در مجلات تخصصی و روزنامه ها و ایجاد وبلاگ سعی می کند هم عموم را از این مشکل آگاه کند و هم راه های مقابله با آن را به مقام ها و سازمان های مسئول نصب تجهیزات روشنایی در سطح شهرها و روستاها نشان دهد.

تلاش های آقای میرزاخلیل را می توان نمونه ای از تلاش دموکراتیک یک جامعه برای پیش بردن خواسته هایش در چانه زنی با مرجع قدرت دانست.

او برای آگاه کردن مقام های شهری از مشکل آلودگی نوری به دیدار آنها می رود.

حامد در وبلاگش می نویسد: "چندی قبل با معاون اجتماعی شهرداری منطقه 7 تهران جلسه ای پیرامون آلودگی نوری و اثرات آن بر روان انسان داشتم و حاصل آن (برنامه ریزی برای) 2 کارگاه آلودگی نوری برای مدیران شهرداری و ساکنان منطقه و احتمالا یه پروژه نورپردازی برای یکی از میادین این منطقه است."

او جای دیگری در وبلاگش به انتقاد از یک برج خارق العاده نورانی که اخیرا توسط سپاه پاسداران در قله کلچال تهران به یاد کشته شدگان جنگ نصب شده می پردازد:

"همیشه می خواستم فرصتی بشه تا از نزدیک این پرژکتور قوی را ببینم. دوست داشتم ببینم که کدام منبع نوری موجود در بازار است که می تواند این نور سبز خیره کننده و مثلا روحانی را تا کیلومترها دورتر از تهران بتاباند اما روز جمعه در یک هوای مه آلود و برفی که به کوه رفتم سر جام خشکم زد. خودتان این منبع را در عکس شاهد باشید. بیش از 70 پروژکتور قوی بر روی یک داربست."

	برج نوری که با تعداد زیادی پروژکتور آلودگی نوری شدیدی تولید می کند

او می افزاید: "واقعا مسببین آن چگونه فکر می کنند. بر هم زدن محیط طبیعی کوهستان، تخریب آسمان شب و محیط زیست چیزی بود که شهیدان ما به آن راضی باشند! به نظرم جای تفکر دارد. یادآور می شوم تپه نورالشهدا مکانی است که چند شهید گمنام را در آنجا به خاک سپرده اند."

یکی از مشکلات عمده کسی که با آلودگی نوری مبارزه می کند اولا آگاه کردن عموم نسبت به وجود چنین مشکلی است و دیگری تغییر ذهنیت آنها در مورد اینکه بشر واقعا چقدر به نور مصنوعی در ساعات تاریک - چه برای کار و چه برای امنیت - نیاز دارد.

بسیاری از مردم اصولا هنوز نمی دانند یا توجه نکرده اند که چرا آسمان شهرهایشان بی ستاره است.حامد میرزاخلیل می گوید: "متاسفانه در مورد آلودگی نوری کمتر کسی را می توان یافت که اطلاعاتی داشته باشد یا در زندگی شهری اش به آن توجه کرده باشد."

با این حال او معتقد است که موضوع برای مردم جذاب است و به راحتی با آن رابطه برقرار می کنند.به علاوه به گفته او مقام ها با علم نورپردازی فضاهای شهری آشنا نیستند و نمی دانند که بخش بزرگی از تشعشع منابع نوری مثل چراغ های برق خیابان با فرار مستقیم به آسمان نه فقط باعث آلودگی نوری بلکه اتلاف شدید انرژی می شود.گروه "نور شب" با انجام کار تحقیقی و علمی در وبسایت خود به آمارهای جالبی از اتلاف انرژی به دلیل نورپردازی بد در معابر شهرهای ایران فراهم آورده است.

اما عدم آگاهی مردم و مقام ها در مورد آلودگی نوری حتی در کشورهای توسعه یافته نیز مشکلی جدی است. به همین دلیل است که با همت همتایان آقای میرزاخلیل در آمریکا، این هفته (29 مارس تا 4 آوریل) "هفته ملی آسمان تاریک" در این کشور نامگذاری شده است.

	راه شیری که زمانی برای ساکنان زمین به خوبی شناخته شده بود حالا خاطره ای کمرنگ است و برای دیدن آن باید به نقاط دورافتاده رفت

شناسایی "هفته ملی آسمان تاریک" حاصل همت جنیفر بارلو است که پنج سال قبل زمانی که دانش آموز دبیرستان بود تصمیم گرفت عموم را از آلودگی نوری آگاه کند. هر سال شناخت عموم از این هفته بیشتر می شود و اکنون از حمایت "انجمن بین المللی آسمان تاریک" نیز برخوردار شده است.

هدف اصلی و اولیه گروه هایی که با آلودگی نوری مبارزه می کنند این است که به مردم و مقام ها نشان دهند با نصب کلاهک هایی روی چراغ هایی که بیرون از خانه ها یا در خیابان، مراکز خرید و امثال آن نصب می شود به راحتی می توان مانع فرار مستقیم نور به آسمان شد.

آلودگی نوری علاوه بر مخدوش کردن زیبایی آسمان و لطمه زدن به علم نجوم، آثار منفی مهم دیگری نیز دارد.

این آلودگی علاوه بر اینکه نشانگر اتلاف شدید انرژی است برای بسیاری از موجودات یک تهدید به حساب می آید. از جمله بسیاری پرندگان هنگام پرواز با دیدن نور چراغ ها سردرگم می شوند که می تواند بر الگوهای تغذیه و تولید مثل آنها اثر منفی بگذارد.

دیگر اینکه آلودگی نوری در صورت شدید بودن و نفوذ آن به خانه ها باعث محرومیت از خواب خوب می شود و به سلامت فرد ضربه می زند.

با اینکه چند دهه پیش کسی به شکایات منجمان در مورد آلودگی نوری توجه نمی کرد اما اکنون با روشن شدن دیگر پیامدهای منفی آن، ائتلاف گسترده ای برای معکوس کردن روند آلودگی نوری شکل گرفته است.

این ائتلاف شامل شاعر نوجوانی در ایران نیز می شود. دلارام جعفرزاده کلاس دوم راهنمایی با این شعر نگرانی خود را چنین بیان می کند:

هرکجا هستم، باشم، آسمان مال من است
آسمان پرستاره حق من است

سايت های مرتبط

سایت اطلاع رسانی گروه آلودگی نوری

وبلاگ حامد میرزا خلیل پیرامون آلودگی نوری

انجمن بین المللی آسمان تاریک