یونس بخشی

بزرگترين قمر سياره زحل؛ تيتان مدتهاست در رديف مشهور ترين اقمار منظومه شمسي قرار گرفته است. يكي از اين شگفتي هاي تازه، وجود اقيانوس ها در زير سطح آن است. تيتان كه حتي از عطارد هم بزرگتر است، به عقيده دانشمندان بعد از زمين دومين مكاني است كه در سطح آن دريا هاي مايع وجود  دارد. اما در اين دريا ها به جاي آب، متان مايع جريان دارد. وجود دريا هاي متان بحث و گمانه زني هاي زيادي را در ميان دانشمندان بر سر احتمال وجود حيات باعث شده است. اما دانشمندان اخيرأ كشف نموده اند كه نه تنها در سطح بلكه در اعماق تيتان نيز آب و آمونيا جاريست. سفينه فضايي كاسيني سالهاست به هر گوشه و كنار منظومه زيباي زحل ميرود و با ابزار علمي خود زحل و اقمار آن را مطالعه مي كند. اين سفينه ناسا با استفاده از رادار خود توانست به زير اتموسفر غليظ و چگال تيتان نفوذ كند و دريابد كه با گذشت زمان خشكي هاي برجسته سطح تيتان تا 30 كيلومتر جابجا شده اند. اين جابجايي ها ثابت میکند كه تمام خشكي هاي تيتان بر روي يك لايه مايع زير سطح شناور است. خشكي هاي زمين نيز بر روي يك لايه مذاب داغ بنام مگما زمين شناور است. در آغاز همه خشكي هاي زمين بصورت يك قاره بزرگ بود كه پانگيا (همه زمين) ناميده مي شد. 


سفینه فضايي كاسيني با استفاده از رصد هاي راداري و اندازه گيري جاذبه تيتان توانست نشان هاي بيشتري را در مورد اقيانوس زير سطح تيتان بدست بيارد. به نظر ميرسد كه مدار تيتان خيلي به مدار ماه زمين شباهت دارد. به گونه مثال تيتان نيز هميشه يك طرف خود را به سوي زحل نشان ميدهد. حتمأ دليل آن را ميدانيد. ماه در اثر نيروي جاذبه زمين در مدار خود قفل شده و زمين اجازه نمي دهد تا ماه بدور خود بچرخد. ماه در طول 27.5 روز گردش بدور زمين يك بار بدور خود مي چرخد. در ضمن محور چرخش تيتان بدور زحل حدود 0.3 درجه خميده است. اما به علت چرخش لختي( وزن سكون يك جسم كه بر چرخش آن تأثير دارد) يا مقاومت تيتان در برابر تغييرات در چرخش اش، كجي تيتان خيلي زياد به نظر ميرسد. يكي از دلايلی كه باعث كشف اين اثر شد، جامد بودن سطح تيتان است. ميزان سختي يا چگالي در سطح تیتان نسبت به هسته يا مركز آن بيشتر مي باشد.
یکی از پژوهشگران بنام روز ماری بالاند در رصد خانه سلطنتی کشور بلژیک می گوید " این کشف با تمام دانستنی های ما در مورد دیگر سیارات و اقمار و پروسه شکل گیری سیارات در تناقض است"


اما یکی از دلایل عمده دیگر برای شکل گیری تیتان این است که این قمر سراسر جامد نه بلکه یک پوسته یخی نیز دارد و اقیانوسی از آب زیر آن نهفته است و بعد یک پوسته یخی و سپس هسته سنگی دارد. شبیه سازی تیم تحقیقاتی قشر متفاوتی از آب مایع را در هر قسمت با قطر 5 تا 425 کیلو متر و همچنین پوسته یخی آن در هر قسمت با قطر 150 تا 200 کیلومتر نشان میدهد.


دانشمندان با این کشف هیجان زده  شده اند و میتوانند آنچه را که تناقض به نظر میرسد اندازه گیری کنند و سعی نمایند تا این تناقض ها را رفع کنند. مثل این است که سعی دارند تا تکه های یک پازل را دقیق کنار هم قرار دهند.

پرونده بررسی اقیانوس زیر سطح تیتان هنوز بسته نشده. مدار و چرخش آن را نیز میتوان در اثر آشفتگی های اخیر مانند برخورد یک سیارک شرح داد. .
تحقیقات دانشمندان این احتمال را قوت بخشیده که تیتان اقیانوسی از آب در زیر سطح دارد و از آنجا که هر گونه حیات مستلزم آب است، زمینه بررسی بیشتر در این قمر زحل فراهم شده. دانشمندان در نظر دارند تا با استفاده از روش های بررسی تیتان چهار قمر بزرگ مشتری (آیو، اروپا، گانیمند و کالیستو) را نیز مورد بررسی و مطالعه قرار دهند. با توجه به کجی و یا انحراف مداری اروپا و گانیمد احتمال دارد آب مایع زیر سطح این دو قمر بزرگ مشتری نیز وجود داشته باشد.