مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى ـ نجومى
1 ـ تاريخچه
مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى ـ نجومى با استعانت از در گاه باريتعالى وعنايات خاصه بقيه الله الاعظم ارواحنا فداه ، حدود پانزده سال است كه فعاليت علمى ، پژوهشى وآموزشى خود را آغاز نموده است ، با توجه ويژه مرجعيت عاليقدر تشيع حضرت آيت الله العظمى سيستانى (دام ظله) كه علاقه فراوان به بسط وگسترش علوم مختلف در ميان مسلمانان دارند ، اين مركز در شهريور ماه سال1376 باگزينش حدود 40 نفر از طلاب وفضلاى مستعد حوزه علميه كار آموزشى خود را شروع نمود ، وتا كنون بيش از 2600 دانش پژوه از برنامه هاى آموزشى اين مركز استفاده نمودند.
مديريت اين مركز برعهده محقق ونويسنده توانمندجناب حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ محمد مهدى نجف (دام عزه) مى باشد.
همچنين اساتيد مركز كه از استادان بنام وتراز اوّل كشور در دانشگاهها و حوزه هاى علميه مى باشند سهمى بسزا در شكوفايى اين مركز داشته اند.
تاكنون واحد هاى درسى مختلفى ارائه شده است كه بعنوان نمونه مى توان به «منظومه شمسى»، «هيأت اسلامى» «نجوم رياضى»، «فيزيک نجوم»، «زمين شناسى»، «روش تحقيق»، «ستاره شناسی»و «تقويم شناسی» اشاره كرد.
2 ـ امكانات
مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى نجومى جهت نيل به اهداف عاليه خود از ابزار وامكانات گسترده آموزشى وپژوهشى بهره مند گرديده كه در دو بخش زير به استحضار مى رسد .
الف ـ امكانات آموزشى
1 ـ دارا بودن ساختمان ادارى وآموزشى ، با كليه امكانات رفاهى ، وكلاس هاى مجهز ، وسالن هاى مختلف اجتماعات وغيره .
2 ـ رصد خانه مجهز به تسلكوپ هاى مختلف به همراه تجهيزات مربوطه.
3 ـ استفاده از رايانه ونرم افزارهاى آموزشى مربوطه.
4 ـ وسايل مختلف كمک آموزشى ، از قبيل اسلايد ، پروژكتور ، اُپک ، آسمـان نمـا، افلاک نمـا ، ونقشه هاى دقيق آسمـان.
5 ـ تجهيزات صوتى وتصويرى مورد نياز وكاست هاى آموزشى ويديويی.
6 ـ. تجهيزات کمک آموزشی و آزمايشگاهی مورد نياز.
ب ـ امكانات پژوهشى
1 ـ بهره مندى از وجود هيأت علمى برجسته از اساتيد تراز اول حوزه ودانشگاه.
2 ـ ارتباط با شبكه هاى مختلف اطلاع رسانى از قبيل اينترنت وغيره.
3 ـ استفاده از توان دانش پژوهان با استعداد كه عموماً از فضلاى حوزه علميه هستند.
4 ـ استفاده از رايانه ونرم افزارهاى علمى وپژوهشى وديگر ابزار پژوهشى از قبيل رصد خانه ، دوربين هاى نجومى وتلسكوپ هاى مجهّز.
5 ـ كتابخانه تخصصى نجوم ، اين كتابخانه علاوه بر داشتن تعداد زيادى از كتاب نشريافته هر روز جديد ترين عناوين مربوطه را خريدارى ودر اختيار اساتيد و محققان قرار می دهد.
3 ـ خدمات انجام شده
اگر چه خيلى از عمراين مركز سپرى نشده است امّا در همين فرصت كم توفيق يافته، خدمات چشمگيرى را به عموم مردم بالأخص مؤمنين عزيز داشته باشد، گوشه اى از اين خدمات به شرح ذيل مى باشد .
1 ـ جذب وآموزش بيش از 2600 نفر از طلاب وفضلاى مستعد حوزه علميه . اين عزيزان در اين مدت واحدهاى مختلف درسى را گذرانده اند كه عنوان آنها در ذيل از نظر شما می گذرد.
1 ـ نجوم رياضی. 6 ـ منظومه شمسی.
2 ـ هيأت اسلامی. 7ـ فيزيک نجوم.
3 ـ ستاره شناسی. 8 ـ تاريخ نجوم.
4 ـ نجوم عملی. 9 ـ روش تحقيق.
5 ـ زمين شناسی. 10 ـ تقويم شناسی.
همچنين دانش پژوهان مى بايست واحدهاى ديگرى را نيز بگذرانند تا در تحقيقات ومطالعات آينده خود از آن بهره مند گردند.
2ـ تهيه وانتشار جزوه هاى مختلف علمى كه بعنوان متن درسى و آموزشى در اختيار دانش پژوهان وساير علاقمندان قرار گرفته است.
3 ـ تهيه وانتشار پيش بينى وضعيت هلال در آغاز ماه هاى قمری.
اين كتاب كه در نوع خود بى نظير است ، وحاوى اطلاعات ارزشمندى پيرامون اوقات شرعى ، پيش بينى وضعيت هلال ومشخصات ماه وخورشيد هنگام استهلال،مشخصات خورشيدگرفتگى وماه گرفتگى هاى طول سال ودانستنى هاى نجومى است كمك بسيار خوبى به علاقمندان به استهلال مى نمايد.
4 ـ استخراج وانتشار اوقات شرعى ماه مبارك رمضان به افق 10 شهر مهم ايران كه با استقبال گسترده عموم مردم روبرو شد .
5 ـ ترجمه مقالات علمى ، تخصصى نجوم كه در مجلات خارجى به چاپ رسيده ويا از شبكه هاى مختلف اطلاع رسانى گرفته شده ، ودر دسترس علاقمندان قرار گرفته است .
6 ـ ايجاد پايگاه ويژه مركز در شبكه جهانى اينترنت كه به سه زبان زنده فارسى ، عربى وانگليسى قابل دسترس مى باشد .
7 ـ انتشار نشريه داخلى منظم به زبان فارسى كه به جديد ترين مباحث فلكى نجومى مى پردازد . وعلاقمندان را با جديدترين رويدادهاى دنياى فلك ونجوم آشنا مى سازد .
8 ـ انتشار نشريه داخلى به زبان انگليسى كه جديدترين اخبار واطلاعات نجومى شبكه جهانى اينترنت را جمع آورى مى كند، ودراختيار دانش پژوهان قرارمى دهد.
9 ـ انتشار نرم افزار رايانه اى نجوم اسلامى كه داراى توانمندى هاى زيادى از قبيل:
- محاسبه اوقات شرعى همه نقاط دنيا بر اساس مذاهب اسلامى وچاپ جداول اوقات شرعی.
- ارائه سالنماى تطبيقى هجرى شمسى ، قمرى وميلادى در طول تاريخ وچاپ تقويم سالهاى مختلف.
- محاسبه اوضاع نجومى ماه با ارائه مقادير دقيق وشبيه سازى شكل ماه وخورشيد وپيشگويى هلال به صورت مستند .
- شبيه سازى كليه خورشيد وماه گرفتگيها در طول تاريخ وارائه مقادير دقيق نجومى .
- محاسبه زاويه قبله ، ميل مغناطيسى وقبله يابى بوسيله سمت ماه و خورشيد .
- ارائه چند درس وفيلم كوتاه مستند نجومى به همراه صدها تصوير وغيره.
10 ـ برگزارى نمايشگاه آخرين كسوف قرن بيستم به مناسبت كسوف 20 مرداد به مدت سه روز از 17 الى 19 مرداد 1378 .
11ـ تهيه وانتشار تقويم، كه اين تقويم درنوع خود بى نظير است كه نشان دهنده وضعيت هلال وطلوع وغروب ماه وخورشيد بصورت روزانه واطلاعات مختلف نجومى مى باشد .
12 ـ برگزارى همايش علمى ((ستاره شناسى دريايی)) با حضور جناب آقاى ناخدا معرّب .
13 ـ برگزارى همايش علمي((كارگاه اسطرلاب)) با حضور پرفوسور هوخاندايک از هلند .
14 ـ برگزارى همايش علمی((هلال)) با حضور جناب حجت الاسلام و المسلمين آقای زمانى .
15 ـ برگزارى همايش علمی((تغيير و تحول ستارگان)) با حضور جناب آقای دکتر اميری .
16 ـ برگزارى همايش علمى ((کارگاه تخصصى استخراج تقويم)) با حضور جناب آقای مهندس صياد .
17 ـ برگزارى همايش علمي((دوربين هاى راديويى ابزارى براى رؤيت جهان نامرئی)) با حضور جناب آقای دكتر ميرترابی.
18- برگزارى همايش علمى ((خورشيد)) باسخنرانى جناب آقاى دكتر نجابت.
19- برگزارى همايش علمى ((نجوم مدرن )) باسخنرانى جناب آقاى دكتر ميرترابی.
20- برگزارى همايش علمى ((فقه و نجوم )) باسخنرانى جناب استاد حجت الاسلام و المسلمين آقاى زمانی.
21- برگزارى همايش علمى ((كيهان در قرآن)) باسخنرانى جناب استاد حجت الاسلام و المسلمين آقاى دكتر عابدی.
22- برگزارى همايش علمى ((بررسى وضعيت رؤيت پذيرى هلال ماه مبارک رمضان 1424)) .
23- برگزارى همايش علمى ((بررسى وضعيت رؤيت پذيرى هلال عيد فطر 1424)) با حضور مسؤلين محترم دفاتر مراجع عظام تقليد، استاندار محترم قم، اعضاى محترم شوراى شهر قم وشخصيت هاى علمى و فرهنگى استان.
24 ـ برگزارى همايش علمی((تجهيزات قبله يابی)) با حضور پرفوسور هوخاندايک از هلند.
25ـ برگزارى همايش علمى ((بررسى وضعيت رؤيت پذيرى هلال ماه هاى رجب ، شعبان ماه مبارک رمضان و شوال 1425)).
26ـ برگزارى همايش علمى ((بررسى وضعيت رؤيت پذيرى هلال ماههاى رجب شعبان ماه مبارک رمضان و شوال 1426)).
26ـ برگزارى برنامه ها و همايش هاى متعدد به دعوت از مراكز علمى و آموزشى در خارج از مركز.
27 ـ تحقيق وچاپ کتاب ((المحصل فی مسائل الهيئة)) تاليف آيت الله شيخ ملا مهدى نراقى (قدس سره) درگذشت 1209 هجری قمری.
28- عرضه 30 دستگاه تلسکوپ نيمه حرفه اى و300 دستگاه دوربين دو چشمی در سطح استان هاى قم ، مركزى ، و اصفهان.
29ـ برگزارى مسابقه سراسرى نجوم از سال 1385 تا کنون
30ـ برگزارى همايش((حيات و ممات سيارت وستارگان)) باحضور دكتر اميرى
31 ـ برگزارى همايش((نجوم از منظر قرآن )) باحضور دكتر نصيرى
32ـ برگزارى همايش((نجوم و فضا)) باحضور دكتر شكيب
4 ـ چگونگى فعاليت وارائه خدمات
مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى نجومى جهت خدمت هر چه بهتر وبيشتر به عموم مردم وعلاقمندان مبادرت به جذب وگزينش تعدادى از افراد مستعد از ميان طلاب وفضلای حوزه هاى مى نمايد ، وبه تربيت وآموزش آنان اقدام می كند .
در ميان مكاتباتى كه با مركز صورت گرفته بسيارى از مشتاقان بويژه مؤمنان عزيز از گوشه وكنار جهان سئوالاتى را پيرامون قبله، اوقات شرعى و... مطرح نموده اند.
مركز جهت خدمت به اين بزرگواران به محض وصول نامه ، سئوالات را دسته بندى ودر اختيار هيأت علمى قرار مى دهد، و بعد از مباحثات دقيق پاسخ تهيه و به نشانى متقاضيان ارسال مى شود .
همچنين مركز با شناسايى نياز عموم مردم بويژه مسلمانان در فرصت هاى مناسب اقدام به نشر اخبار از طريق رسانه هاى گروهى می نمايد .
5 - طرح هاى مطالعاتى و پژوهشی در دست اقدام
ـ ساخت مجتمع علمی، فرهنگى مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى ـ نجومی
اين مجتمع با مساحتى نزديک به 36 هكتار داراى رصدخانه اصلى مجهز و چند رصدخانه جانبى و امكانات كامل جهت رصد آسمان و استفاده محققين از اين مجتمع خواهد بود هم اكنون كار ساخت رصدخانه اصلى در ارتفاعى بالغ به 1920 متر از سطح دريا در يكى از كوه هاى اطراف مجتمع آغاز شده است.
ـ پروژه رصد راديويى تابش هاى كيهانی
اجرام سماوى علاوه بر امواج مرئی(نور) ،امواج غير مرئى نيز تابش مى كنند. اين امواج امكان وسيع تر و دقيق ترى براى مطالعه اين اجرام فراهم مى آورد.مركز با همكارى صميمانه شركت مخابرات استان در حال انجام مقدمات ساخت دستگاه ها و آنتن هاى دريافت اين امواج مى باشد.همچنين تعداد 20 نفر از طلاب و دانشجويان و افراد علاقمند نيزآموزش تخصصى مربوطه را گذرانده اند.
ـ پروژه مكان يابى رصد خانه ملی
وزارت علوم در نظر دارد رصد خانه ملى كشور رابا تلسكوپى حداقل به قطر يک متر تاسيس نمايد .استان هاى خراسان ،اصفهان ،كرمان وقم مكان هايى هستند كه در مراحل مطالعه اولىه انتخاب شده اند .مكان اصلى در مرحله نهايى زيرنظر آقاى پرفسور ثبوتی رياست مركز تحصيلات تكميلى زنجان انتخاب خواهد شد.مركزبه عنوان همكار مركز تحصيلات تكميلى زنجان مطالعه و مكان يابى طرح در استان قم را توسط كارشناسان خود زير نظر آقاى دكتر مير ترابى انجام مى دهد
ـ طرح آيات الافلاک
در حدود يك چهلم آيات قرآن كريم به آسمان و اجرام سماوى اختصاص دارد احاديث متعددى نيز در اين خصوص از ائمه معصومين به دست ما رسيده است.
مركز طرح بررسى اين آيات و روايات را در دست انجام دارد تاكنون تفاسير ارائه شده از اين آيات و احاديث را مورد مطالعه و بررسى قرار داده و در بعضى موارد حتى اقدام به مطالعه كاربردى موضو عات مطرح شده پرداخته است.
6- طرحهاى در دست بررسی
ـ دريافت و ارسال امواج ساعت اتمی
درمطالعات نجومى احتياج به ثبت دقيق لحظه هاى مورد مطالعه مى باشد. در حال حاضر ماهواره هاى GPS امواج ساعت اتمى را ارسال مى كنند.مركز قصد دارد تا يا دريافت اين امواج زمينه استفاده از آن را فراهم آورد.هچنين امكان بهره گيرى عمومى از اين امواج نيز وجود دارد.
ـ تاسيس رصد خانه مجازی
مكان مناسب تاسيس رصد خانه، ارتفاعات و مناطق دور از نور مصنوعى است. رفت آمد به چنين مكانهايى همراه با مشكلات فراوان است . امروزه با وجود دستگاه هاى مدرن و اينترنت ، امكان هدايت خودكار رصد خانه به امرى عادى تبديل گشته است. ساخت رصدخانه هم اكنون در دست بررسى است.
7 ـ اهداف مركز
اهداف عاليه اى كه مركز در راستاى تحقق آن تلاش مى كند. تحت عنوان اهداف كوتاه مدت ، وبلند مدت مطرح مى شوند .
الف ـ اهداف كوتاه مدت
1ـ آموزش مسايل مورد نياز طلاب وفضلاى حوزه علميه از قبيل وقت شناسى ، قبله شناسى ، استهلال و... بصورت تئورى وعملی.
دانش پژوهان پس از پايان دوره قادر خواهند بود در مسائل مورد نياز ، به هدايت وارشاد عموم مؤمنين بپردازند.
2 ـ استخراج وانتشار اوقات شرعى .
3 ـ تهيه وانتشار متون آموزشى .
4 ـ پاسخ به سئوالات مختلف مردم در زمينه هاى مربوطه.
5 ـ تشكيل كنفرانس هاى علمى با حضور اساتيد وصاحبنظران .
6 ـ تشکيل ستاد استهلال و گزارش امور رصدى به عموم علاقمندان .
ب ـ اهداف دراز مدت
1 ـ تشكيل دانشكده تخصصى فلكى ـ نجومى .
2 ـ احداث آسمان نماى بزرگ.
3 ـ احياى آثاردانشمندان مسلمان در زمينه فلک ونجوم.
4 ـ انتشار كتابهاى جديد پيرامون ستاره شناسى .
5 ـ انتشار نشريه اى منظم وسراسرى كه به جديدترين مباحث فلكى نجومى بپردازد. و علاقمندان را با جديدترين رويدادهاى دنياى فلك ونجوم آشنا سازد .
6 ـ تربيت محققان برجسته وصاحبنظر .
7 ـ انتشار تقويم تخصصى نجوم .
در پايان از خداوند منان مى خواهيم كه ما را موفق بدارد تا به دين جاويد او خدمت نماييم خداوند توفيق دهنده است وپايان كلام ما نيز ستايش خداوندى است كه پروردگار جهانيان است .