عباس خاراباف
مدت‌هاست که خبرهایی درباره برداشت چندبرابری کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از منابع مشترک نفتی و گازی و یا استفاده بیشتر بعضی از کشورهای همسایه از منابع مشترک آب به گوش می‌رسد. حتی گاهی شاهد کوچ متخصصان و مهندسان و حتی فوتبالیست‌های کشورمان به این کشورها هستیم. همزمان با این اتفاقات، بعضی از این کشورها مثل امارات، ترکیه و قطر به اهمیت فناوری فضایی پی برده و به شدت در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌‌اند. کارشناسان می‌گویند این کشورها با دسترسی به دانش و فناوری‌های فضایی و یا حتی با انجام پروژه‌های فضایی مشترک با کشورهای قدرتمند فضایی ممکن است به منابع پر ارزش دیگری از کشورمان نیز به راحتی دسترسی پیدا کرده و برداشت کنند.
چیزی ارزشمندتر از منابع انسانی نیست
پیش از صحبت درباره هرنوعی از منابع ارزشمند کشور باید اعتراف کرد که نیروی تحصیلکرده و منابع انسانی متخصص از ارزشمندترین منابع کشور به حساب می‌آیند. با توجه به اتفاقاتی که در سال‌های اخیر در حوزه فناوری فضایی در کشور رخ داد و موفقیت‌هایی که در زمینه‌های مختلف از ساخت و پرتاب انواع راکت‌های کاوش گرفته تا بومی کردن فناوری ماهواره و ماهواره‌بر و ایستگاه‌های زمینی صورت پذیرفت، اکنون در کشور ظرفیت بسیار مناسبی از نیروی متخصص فضایی در بخش‌های مختلف ایجاد شده است.
در حالی که کشورهای همسایه و به خصوص کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در خیلی از زمینه‌های فناوری فضایی سرمایه‌گذاری می کنند و با توجه به سابقه بد این کشورها در استفاده از متخصصان ایرانی با وعده دستمزد بیشتر در زمینه نفت و گاز اکنون انتظار می‌رود دولت تدبیر و امید به جای کم‌توجهی به خوبی از این ظرفیت استفاده کرده و آن را حفظ کند تا خدای نکرده شاهد از دست دادن این منابع ارزشمند نباشیم.
در این وضعیت بهتر است این سوال را مطرح کنیم که اگر کشوری مثل امارات یا قطر در یکی از زمینه‌های فناوری فضایی مانند توریسم فضایی یا آغاز برنامه ارسال کاوشگر به خارج از مدار، دستاوردهای خوبی کسب کند و همزمان دولت به جای تقویت ظرفیت موجود در کشور، به دلیل اشتباهاتی که دولت قبل در تعریف برنامه‌ها و استفاده سیاسی از موفقیت‌های فضایی داشت، این حوزه را کمتر مورد توجه قرار دهد، آیا ممکن است همانطور که در حوزه نفت و فوتبال اتفاق افتاد، شاهد کوچ کارشناسان و متخصصان تربیت شده در بخش‌های فضایی ایران مثل پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی یا پژوهشگاه فضایی ایران به این کشور باشیم؟
مناقشات بر سر سایر منابع ارزشمند
آمار نشان‌دهنده آن است که کشور ما در حال حاضر با مشکل جدی تامین آب برای آشامیدن، زراعت، تامین انرژی و مصارف صنعتی روبروست و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این مشکل در آینده نزدیک نیز حادتر نیز خواهد شد. مسئله آب و امنیت غذایی نه تنها یک چالش ملی است بلکه به لحاظ پیوند خوردن منابع کشورها به هم، به یک چالش منطقه‌ای و حتی جهانی تبدیل شده است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند ارتباط بین منابع ارزشمند مثل حوزه‌های آبی سطحی و زیرزمینی کشورها، می‌تواند زمینه بالقوه مناقشات آتی باشد. بخصوص اگر توانمندی کشورها در بهره‌برداری از منابع متوازن نباشد مسئله بغرنج تر نیز می‌شود.
در مدیریت منابع و ذخایر طبیعی نوعی از دانش و فناوری برای کشور مورد نیاز است که توانایی کاملی در کسب آگاهی و رصد منابع کشور داشته و در ابعاد ملی، منطقه‌ای و جهانی، آگاهی جامعی ارایه دهد؛ همچنین باید توانایی برنامه‌ریزی یکپارچه و اعمال حاکمیت بر منابع کشور را ایجاد کند. از طرفی شاید یکی از مهمترین ویژگی‌های مورد نیاز این باشد که این نوع خاص از دانش و فناوری بتواند به جای مناقشه، توانایی ایجاد ارتباطات بین‌المللی و همکاری بین کشورها را داشته باشد. کارشناسان اعتقاد دارند که فناوری فضایی به تنهایی تمامی این ویژگی‌ها را دارد.
مزایای فناوری فضایی
فضا ویژگی‌های منحصربفردی دارد که که آن را متمایز می‌کند. از طریق فضا می‌توان به کل جغرافیای کره زمین (فارغ از زمان و مکان و جغرافیای سیاسی) دسترسی نامحدود داشت و زمین را با دید بسیار باز و گسترده دید. از طریق فضا امکان پوشش ناحیه وسیعی از زمین و دسترسی سریع به هر نقطه از زمین نیز وجود دارد. قرار گرفتن در فضا یعنی قرار گرفتن در بالاترین ارتفاع و دست بالا داشتن و حداقل آسیب‌پذیری از رخدادهای روی زمین. مهم‌تر از همه اینکه فضا از نظر حقوقی متعلق به همه مردم جهان است و هیچ کشوری حق مالکیت بر آن را ندارد. این یعنی بهترین ظرفیت جهت ایجاد ارتباطات بین‌المللی مناسب.